Los varans son de lausèrts qu’apertenon al genre dels sauropsides. Son d’animals amb un grand cap, un cuòl long, de pautas grandas e una coa plan longa. E lo ròtle dels meteisses en l’environament australian es clau pr’amor que la majoritat de las espècias que i a a la planeta (tanben n’i a en Africa e Asia) son predators, franc de qualcunas que i a en Filipinas qu’aiman mai la frucha dels arbres.
En Austràlia los varans son plan comuns en totes los ecosistèmas naturals. Malgrat que i a fòrça mai espècias n’i a doas que son benlèu las pus celèbras pr’amor que tanben son las doas pus comunAs e atanben estudiadas. Son lo varan de las mangròvas (Varanus semiremex) e lo varan aqüatic (Varanus mortensi). E, malgrat que tanben i a d’espècias de varan deserticas son de reptils qu’an plan de besonh l’aiga e doncas demòran en d’airals pròches a aquela coma las mangròvas o encara prèp d’ela, coma lo varan aqüatic.
Los varans son d’intelligents predators que se noirisson de tota sòrta d’animals, dont de mamifèrs (cal remembrar que lo Dragon de Komodo , amb mai de 3 mètres de longor tanben es un varan) mas tanben d’autres reptils, d’uòus, d’ausèls, etc.
E se los varans tanben son coneguts al mond es pr’amor que son los predators mai habituals dels uòus de crocodil, ja siá del crocodil del Nil, una de las màgers espècias del mond, ja siá lo crocodil marin australian, entre d’autras espècias.
Òm pòiriá dire qu’aquò es illogic, pr’amor que la majoritat d’espècias de varans australians son plan mai pichònas que los crocodils. E totes podèm sospechar qu’es çò que farà una maire crocodil se trapa un autre animal qu’ataca lo sieu nis. An pas doncas los varans de paur a l’ora d’atacar e manjar los uòus dels crocodils ?
De segur que lo factor principal quora aquò se debana es pas la paur mas l’escasneça. D’efièch, e malgrat que son estadas espepissadas per mai d’un etològ d’atacas a nis de crocodil realizadas per divèrses individús al còp, la majoritat dels còps aquò se debana quand la maire es pas prés del nis.
D’efièch, lo varan (cèrtas espècias arriban pas als 20 cm de longada) es un dels reptils pus intelligents de la planeta e quora ataca un nis de crocodil o fa la majoritat dels còps aprés espepissar durant oras la feme. Car sap qu’arribarà un moment que la maire crocodila se n’anarà tornarmai a l’aiga per se noirir. E, quand aquò arriba, es quand lo varan ataca lo nis d’uòus.
D’un autre costat, tanben es coneguda l’intelligéncia collectiva de mai d’un varan (pòt èsser plan un grop de fins a 5 varans) a l’ora d’atacar un nis d’uòus de crocodil. Segon divèrses estudis, los etològs poguèron confirmar qu’un d’aqueles varans, sovent dos, provòcan la distraccion de la feme. Quand aquesta es luenha del nis los autres varans atacan los uòus e puèi se debana çò de meteis amb los dos primièrs varans. Fin finala, totes los varans an manjat d’uòus e lo nis demòra sens cap uòu de crocodil.
Mai de 80 espècias
Uèi i a classificadas scientificament mai de 80 espècias diferentas de varans al mond, a mai d’Austràlia. Tanben n’i a en Africa e en Asia. La majoritat son protegidas e sonque qualcunas espècias, plan menaçadas uèi, patisson de menaças grèvas, que las poirián menar a l’extincion finala lèu. Car son caçadas per la sieuna carn e la sieuna pèl.
Pendent lo Miocèn demorèt un dels ancessors pus ancians dels varans, Megalania (Varanus priscus) qu’arribava als 7 mètres de longor. Uèi la majoritat de scientifics confirmèron qu’existissiá pas quans l’òme arribèt al continent australian malgrat las legendas aboriginas de reptils gigantasses.
En Oceania i a de varans en Austràlia mas tanben en Nòva Guinèa e d’illas pròchas. Mai enlà de la Linha de Wallace (que dessepara la fauna asiatica de l’oceaniana) tanben n’i a dempuèi Índia fins a China. E la majoritat d’espècias son, cossí avèm ja dich, carnivòras.
Los varans manjan plan tota sòrta d’invertebrats e d’insèctes quora son pichons e joves. Tanben se noirisson alara d’aranhas, miriapòdes, e crustacèus. Quand son adultes caçan de peissum, d’anfibians, de reptils, d’ausèls e de mamifèrs. Sonque i a tres espècias filipinas qu’an una dièta basada en de frucha dels arbres.
Los varans son considerats d’animals unics al mond pr’amor de la sieuna morfologia que sembla que cambièt pas gaire aprés milions d’annadas. E, malgrat que lors mesuras pòdon èsser plan desparièras segon l’espècia son, de biais general plan conservadors coma espècia.
Los varans son de reptils territorials e lor territòri pòt èsser gigant. La sieuna nhacada es verinosa e pòt aucir lèu d’animals pichons coma de mirgetas o encara pro dangierosa per l’òme. La sieuna tactica pus aimada es secutar durant d’oras la preda abans de la trobar. Per poder aquò far usan la lenga qu’es ont an lo sens de l’odorat. La lenga es dobla, cossí se debana en çò de las sèrps. Benlèu pr’açò es lo reptil qu’a lo metabollisme pus naut de totes los reptils de la planeta.
Aquò arriba pr’amor del tipe de còr qu’an –mai semblable a lo d’una boa o una piton que ne son familha luenha – que pòt crear una pression arteriala plan nauta e semblabla a la de los mamifèrs. Mai d’oxigèn a la sang tanben permet aver una velocitat màger totjorn.
D’un autre costat, los varans son de reptils ovipars e cada còp que pòndon (malgrat que cal far mai d’estudis sus la sieuna reproduccion) arriban mai de 35 uòus. Los uòus son cobèrts per de tèrra o de vegetacion mòrta. Aquò pòt arribar plan dins lo trauc d’un arbre.
Lo sieu nòm varan a coma origina la paraula araba waral, que vòl dire justament lausèrt grand: En Austràlia totun, e benlèu pr’amor d’un error passat, los australians los nomenan goannas, un nòm que derivariá de l’iguana americana. Uèi lo jorn aquò es plan conegut, mas los australians son una brava gent e dison que nomenan los animals cossí vòlon e qu’es pas de besonh los nomenar cossí es fach en d’autres luòcs del mond.
En defòra d’Austràlia los varans contunhan d’èsser caçats de biais abitual. Lor lenga e fetge son plan aimats a la medecina tradicionala chinesa (pas scientifica) e pr’amor d’aquò i a fòrça espècias asiaticas plan menaçadas al moment actual.
Tanben son caçats per cèrtas tribús indianas, de Nepal, Filipinas, Austràlia e Africa del Sud, pr’amor de la sieuna carn e pèl, malgrat qu’es estat demostrat que manjar de carn crusa entraïna divèrsas malautiás dont meningoencefalitis pr’amor del poison de l’animal. En d’autres luòcs d’Asia tanben es caçat pr’amor que se pensa que la sieuna carn es afrodisiaca (Índia e Malàisia).
Totun, e malgrat qu l’UICN considèra que la majoritat d’espècias son pas menaçadas, n’i a de mens en mens en Austràlia e tanben al mond. Benlèu pr’açò foguèt protegit a la planeta tota, franc de sonque cinc païses del mond dont Índia e Paquistan.
Lo varan es un animal qu’a la sieuna origina en Asia. Aquò vòl dire qu’arribèt a Austràlia aprés crosar la mar (un fach que se pòt debanar de biais aisit sus un tronc d’arbre). Nasquèron en Asia centrala fa aperaquí 100 milions d’ans mas trapèron en lo continent australian un ecosistèma ideal pr’amor que sonque aicí i a mai de 25 espècias de las 80 espècias de varan conegudas a la planeta blava. E d’aquestas 15 son endemicas uèi lo jorn, çò que vòl dire que sonque pòdon èsser trobadas aicí.
Una de la rasons etologicas seriá que, segon mantuns estudis, quora los varans arribèron a Austràlia avián pas la concurrència dels mamifèrs e aquò entraïnèt un espandiment de las diferentas espècias que i arribèron o que, puèi, ailà evolucionèron.
Franc de Tasmania, i a de varans pertot, en Austràlia. E en tota sòrta d’ecosistèmas; dempuèi lo desèrt fins a la sèlva, dempuèi l’interior fins a la còsta. Una de las espècias pus comunas es lo varan de Gould, que pòt èsser sovent prèp d’un termitièr. Lor amagatala pòt èsser lo trauc d’un arbre, un trauc entre de ròcas o encara un trauc jos lo sòl (que pòt arribar plan al metre de prigondor). Quand lo varan es atacat per un predator, sovent lença de tèrra a la dintrada per assajar d’arrestar aquela ataca.
Las arpas e la coa del varan son tanben poderosas e pòdon provocar fòrça damnatge a l’èsser uman se vòl capturar un varan. Lo varan de Martins, d’un autre costat, viu, mai que mai, prèp de lacs e rius del nòrd d’aquel continent. Es una espècia que nada plan e qu’utiliza la coma coma timon.
Uèi cal contunhar la lucha contra de pensaments absurds. La carn del varan es pas afrodisiaca. E cap part del sieu còrs pòt garir un uman. Malurosament lo jorn que la medecina tradicionala chinesa daisserà d’existir, benlèu arribarà la supravivéncia segura de fòrça espècias animalas e vegetalas dont lo varan, un reptil classic del continent australian, lo goanna pus brave qu’aguèt pas cpa paur a l’ora d’atacar un dels piègers e òrres predators de la planeta; lo crocodil.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Fotografia Principala: Gary Stephenson
