Parlar de la balena blava (Balaenoptera musculus) vòl dire parlar del màger animal que i a uèi a la planeta. E tanben del màger animal que jamai i aguèt abans d’ara a la planeta blava. Las sieunas mesuras son tan nautas que l’òme ja fa sègles, imaginèt que los marinièrs podián i montar e sonque descobririán qu’es un animal e pas una illa aprés alugar un fuòc per se caufar.
Car una balena blava pòt pesar coma 1.600 òmes, 150 grands buòus o encara 25 elefants. E uèi, evolutivament, pòdon pas créisser gaire mai pr’amor que son a la limita de la lei que restaca longor-pés e resisténcia dels músculs e osses. Aquesta lei ditz que, se un animal ven 3 còps pus long que lo sieu pés creisserà fins a 27 còps mai e la resisténcia a la pression (marina) sonque 9 còps mai. Çò qu’entraïna confirmar qu’es una espècia que pòt pas créisser gaire mai.
La balena blava aperten a la familha dels Mistacocetèus o vertadièras balenas, car tanben i a d’autras espècias marinas que son nomenadas balenas mas que o son pas (de cachalòts, de dalfins, etc). Un especimèn adult pòt arribar plan als 30 mètres de longor e arribar a pesar mai de 200 tònas de pés. Es pr’açò lo màger animal marin o terrèstre que i aguèt jamai a la planeta.
Una dièta singulara
Malgrat que i a espècias pròchas que son carnivòras (lo cachalòt o lo dalfin) e tanben d’autras que se noirisson de peissum, la balena blava, lo màger animal de la Tèrra pòt pas s’o permetre. E doncas manja, mai que mai, de krill. Lo krill es una amassada de pichonèls animals marins de fins a 5 o 6 cm de longor que i a en cèrts airals dels oceans – n’i a pas pertot-.
Segon qualcunes cercaires encara, la balena blava – e tanben d’autras espècias de balenas – manjan atanben d’algas marinas. Plan mai qu’òm pensava. E doncas la balena blava seriá omnivòra e pas gaire carnivòra. En mai d’aquò, se pensa qu’una sola balena blava pòt manjar fins a 4 tònas de krill de biais jornalièr, çò que seriá mièg milion de kg de krill per sason.
E cossí se noirís la balena blava ? Amb una sòrta de dents (qu’o son pas) nomenadas barbas. Amb aquestas barbas la balena dubrís la boca e daissa dintrar centenars de milièrs de kg de krill al còp mas i a un problèma; que la balena blava poguèt solucionar evolutivament; l’aiga.
E òc, pr’amor que cada còp que la balena blava dubrís la boca per i daissar dintrar la noiridura, de milions de litres tanben i dintran. Cossí fa aquesta balena per arrestar la dintrada d’aiga a l’estomac? En tot utilizar las barbas e la lenga. Las barbas son una sòrta de mur qu’arrèsta lo krill a la part del davant de la boca de la balena. Abans de la barrar, la balena mòu la lenga vèrs la part superiora de la boca e aital tota l’aiga que i a sortís sul pic de la meteissa. Quora lo krill es enviat vèrs l’estomac i a pas d’aiga.
La balena blava es, en mai d’aquò, un mamifèr marin que retornèt dempuèi lo sòl continental vèrs l’aiga fa milions d’ans. Dison los cercaires que los ancessors pus luenhs de las balenas èran de carnivòrs amb dents que demoravan prèp de l’aiga. Encara se sap pas perqué tornèron a l’aiga.
Per s’i adaptar calguét solucionar tres grèus problèmas: cossí alendar, la termoregulacion e la resisténcia a la pression de l’aiga. La balena blava a un dels sistèmas respiratòris pus ben dessenhats de la natura car, mentre que l’òme sonque cambia un 10% o un 15% de l’oxigèn qu’a dins, la balena cambia fins a un 41%. Pòt demorar jos l’aiga divèrsas minutas (aperaquí 15 minutas) e suportar tota sòrta de pression de l’aiga, e quand a de besonh tornar a alendar, expulsarà l’aire que demòra a travèrs de dos traucs qu’a a la part superiora e posteriora del cap.
Per çò que tòca a la termoregulacion o defensa corporala contra lo fred marin, la balena blava a jos la pèl una capa de greis de mai de 10 cm de prigondor. Aital pòt nadar plan en d’aigas caudas o tropicalas mas tanben fredas o articas. Pr’amor que jamai patirà de fred.
La resisténcia a la pression marina de l’aiga es pas encara coneguda. D’espècias pròchas, dont lo cachalòt pòdon nadar fins als 2.000 mètres de prigondor. Es de supausar que la balena blava, màger , pòt nadar fins a de profunditats encara màgers.
Una espècia e quatre sosespècias
La balena blava se devesís uèi en sonque quatre sosespècias, mas la comunautat scientifica encara discutís sus aquò; una d’aquelas demorariá a l’Atlantic Nòrd e lo Nòrd del Pacific; una autra als Mars del Sud, la tresena a l’Ocean Indian e Pacific meridional e una quatrena demorariá isolada en d’aigas de l’actual estat chilen.
Malgrat qu’es un animal marin – e doncas que pòt pas èsser restacat a cap estat actual terrèstre, i a un acord general a l’ora d’afirmar qu’an los airals de reproduccion en d’aigas pus caudas dont Africa del Sud, America meridionala o Qustràlia e d’autras zònas ont sonque migrarà per se noirir, coma Antartida.
Quora en 1966 la Comission Balenièra Mondiala enebiguèt la sieuna caça sonque ne demoravan aperaquí 2.000 individús (ço de mai segur son 1.000 e pro) per rapòrt als 150.000 especimèns qu’aviá aquesta gigantassa espècia en l’an 1900.
Per aver una dièia de la caça umana que patiguèt aquesta espècia, cal comprene las chifras: en 1950 a tota la planeta foguèron caçadas 7.000. Em 1956 sonque poguèron èsser caçadas 2.000, en 1961 1.740, en 1964 112 e en 1966 sonque 1. E aquò arribèt sonque pr’amor que i aviá pas pus de balenas (èran pas pus trapadas) pels umans !
Uèi, e aprés 50 ans d’enebiment mondial, se pensa que n’i poiriá aver tornarmai 50.0000. Aquò es una chifra plan mendre de la de 1900 e encara pus mendre restacada amb de chifras del sègle XIXn, que parlavan d’aperaquí 300.000 especimèns.
La sieuna istòria naturala actuala es, doncas, plan tragica e demòstra la folariá de l’èsser umans (a travèrs de l’indústria capitalista, que dobta pas a escandilhar una espècia naturala se pòt ganhar d’argent). Car l’èsser uman es aital.
Çà que là, un dels traches mai caracteristics de las balenas – que sonque an d’orcas e d’umans coma predators – se debana pendent la copula. Aqueste es una acte pro malaisit per aqueles gigants marins. Qualcunes estudis afirman qu’es una espècia monogàma e que lo sieu espèr de vida natural es pròche als 90 ans de vida. Totun, la balena feme pòt pas balhar naissença a un segond pichon mentre alacha lo primièr e doncas sonque pòt engendrar 10 balenas al long de la sieuna vida, çò que vòl dire que la taxa de natalitat es bassa, plan bassa.
La gestacion de la balena blava demòra 12 meses. Las joves balenas naisson en d’aigas tropicalas totjorn, pr’amor que lor capa de greis es pas encara pro prigonda e poirián morir de fred abans de l’an se se n’anèssen amb la sieuna maire a d’aigas articas.
Quora la feme vòl copular, demòra de costat en l’aiga. Puèi lo mascle fa lo meteis e, fin finala, la copula se debana amb la coa sus l’aiga, en posicion verticala. Quora arribarà la pichona e jove balena, pesarà mai de 2 tònas e aurà una longor de set mètres.
Las joves balenas son alachadas durant 7 meses e quora cal finir aquel procés, la jove balena aurà crescut mai de 4 cm de longor cada jorn e 100 Kg jornalièrs, çò qu’entraïna poder dire qu’una balena blava jove de 7 meses ja fa mai de 17 mètres de longor e que pòt pesar plan mai de 23 tònas. La maduretat sexuala de l’espècia arriba pas de biais general abans dels 4 o 6 ans de vida.
Uèi lo jorn l’enebiment de 1966 encara demòra mai aprés 50 ans, l’indústria de la pesca mondiala exigís als cercaires poder tornar a la caçar. D’expèrts e de scientifics encara negan poder aufrir a aquesta indústria una nòva epòca de caça. Pas amb la balena blava. Pòt aquò arribar a èsser real ? Sonque lo temps o confirmarà, mas en tot conéisser cossí es l’espècia umana se pòt tot sospechar.
Las menaças actualas pus grèvas que patís aquesta estonanta e polida espècia mamifèra marina son los accidents amb de vaissèls, la contaminacion marina, lo son dels vaissèls e tanben lo cambiament climatic que provòca de temperaturas pus e pus nautas a totes los oceans de la planeta.
Uèi cal contunhar de las protegir malgrat la pression de l’indústria de la pesca. Son d’animals solitàris que sonque forman de grops quora son en un airal amb de krill. Lors crits son tanben estonants e los cercaires, ara, aprés d’annadas d’estudi, començan a comprene una sòrta de lenga, un lengatge animal que pòt arribar a venir desparièr segon la region (son nomenats dialèctes) e aquò vòl dire que qualcunas balenas pòdon pas comprene çò que dison d’autras se son pas del meteis luòc.
Aprés conéisser la sieuna biologia sonque podèm demorar urosament estonats pel sieu biais de vida, dièta, reproduccion, abilitats (30 Km/h), gestacion e lengatge. E sonque podèm patir de vergona aprés conéisser que los nostres ancessors gaireben arribèron a ne provocar l’extincion finala en un dels pus òrres chaples produïts pels umans durant lo sègle XXn.
Urosament uèi lo gigant de la mar, la balena blava, encara es protegida a nivèl mondial. Amb aquò cal assajar de doblar la populacion de balenas blavas a la planeta pendent lo futur e aital los nostres filhs tanben ne poiràn gaudir.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Fotografia principala : Amila Teknnakoon
