De còps, las relacions entre las diferentas espècias son o pòdon èsser complèxas. Plan complèxas. E una d’aquelas es la qu’existís entre lo peis palhassa e l’anemòna oceanica. L’un e l’autre, malgrat poder viure plan desseparats, causiguèron viure amassa. L’anemòna es plan toxica e, se arriba un predator, pòt patir lèu la mòrt empoisonat. Ailà i tròba, sovent, refugi lo país palhassa. I viu totjorn e s’i reproduís, luenh de l’ataca dels predators. Lo peis ajudarà, al còp, l’anemòna, pr’amor que se noirís sovent de bactèris que li pòdon provocar de malautiás en mai de li balhar mai d‘aiga amb fòrça oxigèn.
Lo peis palhassa (Amphibion ocellaris) es atanben un dels peisses mai celèbres al mond, pr’amor que pòt viure (e se reproduire) plan a l’ostal amb nòstra espècia. Las sieunas colors, plan polidas, fan d’aquesta espècia una de las mai preferidas per l’òme, a tota la planeta, a l’ora d’aver d’animals de companhiá aqüatics. En Florida i a fòrça bòrias de peis palhassa e fòrça personas creson qu’es d’ailà. Totun, lo sieu abitat s’espandís dempuèi Asia fins a Oceania dempuèi fa milions d’annadas.
Lo peis palhassa aperten a la familha dels pomacentrides e es dins l’òrdre dels perciformes. Lo sieu abitat natural, cossí avèm ja dich, s’espandís dempuèi la mar que i a al torn d’illas coma Andaman e Nicobar (a l’ocean indian), Tailàndia, Malàisia e arriba plan fins al nòrd-oèst australian. Aquò s’arrèsta pas aicí, pr’amor que tanben n’i a en Singapor, Indonèsia, Filipinas, Taiwan e encara arriba a las illas Ryukyu japonesas.
De soslinhar que, se la relacion entre aquesta espècia e l’anemòna ja es pro complèxa, tanben o es la sieuna biologia, pr’amor qu’es una espècia de peis qu’es ermafrodita e tanben monogama. Aquò entraïna dire que totes los especimèns d’aquesta bèla espècia de peis naisson amb ambedós sèxes e que sonque qualcunes arribaràn a èsser femelas (pas la majoritat). La femèla, qu’es màger que lo mascle, contrarotlarà totjorn un pichon grop de mascles (entre 8 e 15) que demoraràn totjorn dins o prèp de qualcuna anemòna. E o faràn per totjorn.
Un peis tropical
Totun, e malgrat que sonque pòt viure en de regions tropicalas amb una cèrta temperatura – que pòt provocar mai especimèns d’un sèxe o de l’autre pr’amor de la meteissa – pòt viure plan amb l’òme e la sieuna taxa de reproduccion es plan nauta. Un fach que se debana pas sovent al mond animal.
Los peisses palhassa demòran doncas totjorn en d’aiga tropicala (26-27ºc), pòt arribar a una longor de fins a 11 cm (mai que mai las femes, pr’amor que son màgers que los mascles) e totjorn en de luòcs amb d’anemònas, que pòdon èsser Heteractis o Stichodactyla.
Èsser ermafrodita tanben pòt èsser positiu. Lo pichon grop de peissum palhassa que i pòt aver al torn d’una anemòna pòt patir tanben (malgrat qu’aquò se debana pas sovent per la proteccion que li aufrís l’anemòna) l’ataca d’un predator. E la feme pòt morir quora aquò se debana. Es en dangièr alara lo grop pr’amor de la mòrt de la sieuna dirigenta ? Pas.
Pas, pr’amor que lo segond peis palhassa que i a en la jerarquia d’aquel grop vendrà màger per venir tanben feme pr’amor qu’abans èra mascle. Aquò sonque se debana pel segond mascle de la jerarquia. E lo tresen jerarquic serà dempuèi alara lo primièr mascle de la jerarquia o mascle alfa. La nòva feme e lo nòu mascle contrarotlaràn tot lo grop amb d’agressions sistematicas qu’arrestaràn la copula als altres mas tanben la sieuna fugida. Pasmens, e malgrat que pòdon viure plan en d’aiga dubèrta, la paur dels predators tanben es un factor que provòca la continuïtat del grop.
Lo peis palhassa es, cossí avem ja dich, una espècia domestica plan celèbra per l’òme. Pòt viure plan amb nosautres pr’amor qu’es una espècia omnivòra que sonque a de besonh una pauc de noiridura vegetala de mai per subreviure. Es pas conegut quants ans pòt viure, malgrat que se sospecha qu’entre 3 e 15 ans (almens los especimèns domestics).
Las sieunas colors iranja o bruna e roja amb tres linhas blancas que crosan tot lo còrps de l’animal (e limitadas per de linhas negras) fan d’aquesta espècia una de las pus polidas e simpaticas que i pòt aver al mond del peissum. Benlèu pr’açò es tant aimat per l’èsser uman. Cal remembrar que los especimèns pus joves an las colors plan mai fòrtas e que los adultes an las colors mens vivas e l’iranja dels joves ven, sovent, brun clar aprés.
Tanben cal soslinhar que i a una sosespècia de color negra qu’es tot negre e pas iranja mas qu’a las tres linhas blancas caracteristicas de l’espècia. Aquesta varietat sonque demòra en l’aiga del Territòri del Nòrd australian, al torn de l’escuèlh de coralh que i a en Darwin. Es brica comuna a la natura mas tanben es venguda de mai en mai celèbra pels aimants del peissum.
Una tactica intelligenta
Segon mai d’un cercaire lo peis palhassa a una sòrta de mucositat que cobrís tot lo còrps del peis e que seriá la principala responsable que lo poison de l’anemòna li provòque pas cap damnatge. Cossí que siá, l’espècia venguèt pas immune al poison de l’anemòna fa gaire, pr’amor que los primièrs peisses palhassa venguèron immunes, de’n primièr, a una sòla espècia d’anemòna e puèi a fins a 27 espècias mai.
L’espròva scientifica que demòstra qu’aquela adaptacion del país palhassa es pas tant anciana es lo següent fenomèn: se un peis palhassa demòra fòrça jorns luenh de la sieuna anemòna, quora i torna a de besonh divèrses jorns per tornar a venir immune. Sonque tornarà a dintrar dins l’anemòna aprés se daissar atacar lo ventre divèrses còps. Alara, e ja immunizat tornarmau, poirà dintrar e plan dins l’anemòna sens cap dangièr.
La reproduccion d’aquesta espècia se pòt debanar al long de tota l’annada. Los mascles del grop (e sovent pas los pus joves o qu’an una mendre jerarquia) començan a destorbar la feme de mai en mai. La femèla bastirà una sòrta de nis (un trauc amb de pèiras al sieu torn) totjorn prèp de l’anemòna, pr’amor que, se que non, los pichons poirián patir l’ataca dels predators.
Pas sonque lo mascle alfa copularà amb la feme. Mas serà lo primièr d’o far. Aprés daissar entre 100 e 1.000 uòus, lo mascle alfa suenharà los uòus entre 8 e 12 jorns. La principal rason per aquò far es balhar mai d’oxigèn als uòus. Quora se debana la naissença, las larvas son totalament independentas dels parents e aprés se n’anar un jorn a la superfícia de la mar, assajaràn de venir adultas tornarmai al fonz de l’ocean (en d’aigas amb una prigondor maximala de 15 m) e cercaràn una anemòna pas ocupada per i viure totjorn.
Aquò entraïna un grand problèma existencial pels joves peisses palhassa. Jos l’aiga, la majoritat d’anemònas son ja ocupadas per d’autres peisses palhassa. E lo jove pòt pas passar d’ans fins a èsser acceptat per lo grop d’una anemòna per poder i viure. Se demòra luenh d’aquesta, pòt patir mai d’atacas de predators e mai sovent. Quora es acceptat, demorarà d’ans coma l’especimèn lo pus bas de la jerarquia gropala e sonque poirà se reproduire amb la feme del grop aprés annadas.
Uèi l’IUCN considèra pas que siá una espècia menaçada. Aprés lo film “En tot cercar Nemo” de Disney, las bòiras de peissum palhassa als Estats Units venguèron mai de 150.000 especimèns de biais annadièr. Aquò es un ventatge per l’espècia, pr’amor que i a pas gaire braconaires que vòlon los pescar.
Totun, es una espècia que pòt patir tanben d’autras menaças, dont la sobrexplotacion e la contaminacion de l’aiga, a mai de la gigantassa pèsca actuala, la degradacion de l’abitat e la mòrt pr’amor d’una temperatura de la mar d emai en mai nauta.
D’un autre caire, lo succés de l’espècia a coma causa tanben lo tipe de dièta d’aqueste peis. Quora demòran pas dins un escuèlh amb de coralh e d’anemònas pòdon demorar tanben en de ròcas o de parets verticalas amb de traucs. La sieuna noiridura basica son de plantas (34%) mas atanben cert tipe d’invertebrats e de zooplàncton (44%). Aquò vòl dire qu’es una espècia omnivòra e plan oportunista.
La pièger menaça que pòt patir uèi lo peis palhassa es lo cambiament climatic. Una màger temperatura globala dels oceans – e aquò es demostrat jorn aprés jorn amb de chifras mai e mai estonantas – pòt entraïnar, de biais indirècte, un grand risc per aquesta espècia. Pr’amor qu’una màger temperatura pòt aucir los escuèlhs de coralh e d’anemònas ont viu lo peis palhassa.
Uèi lo jorn aqueste es un fenomèn de mai en mai real. Totes los cercaires avisan que totes los escuèlhs de coralh de la planeta an ja començat a se morir. Aquò representarà un dangièr gigantàs e pas sonque per lo peis palhassa, mas tanben per un sens fin d’autras espècias oceanicas.
Se un jorn , lèu, aquò se debana, i aurà pas pus fòrça espècias aqüaticas dont lo peis palhassa. Mas alara benlèu l’egoïsme uman confirmarà que l’espècia patiguèt pas l’extincion a nivèl natural pr’amor qu’encara demoraràn centenars de milièrs de peissum palhassa als ostals umans. La nòstra qüestion es se aquò entraïna poder nos declarar mai o mens intelligents per rapòrt a la rèsta d’animals e plantas de la planeta.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Fotografia Principala: The Busy Brain/CC.
