L’istòria de la grua cridaira o grua blanca (Grus americana) es una de las pus tristas de totes los aucèls nadius d’America. O es pr’amor que lor nombre es tras que reduch, uèi lo jorn, e los cercaires discutisson encara cossí salvar l’espècia: de manièra naturala, çò es en tot l’ajudar a viure encara dins la natura o en captivitat. E lo futur de la grua blanca es plan escur malgrat èsser l’aucèl màger d’America del nòrd.
Abans òm podiá veire de gruas cridairas pertot, a l’ora de migrar demest lo sud canadian e los paluns dels estats pus meridionals. Totun, la populacion d’aquesta espècia comencèt a demenir, mai que mai, per la destruccion environamentala umana e tanben per la caça illegala. En 1941 sonque demoravan 21 gruas cridairas en estat salvatge e 2 en captivitat.
Dempuèi alavetz l’esfòrç de l’administracion estatsunitenca federala per assajar de salvar aquesta espècia foguèt gigantàs. De milions de dolars foguèron invertits fins a uèi e la resulta foguèt pas pro satisfasenta.
Per ansin, la situacion actuala de la populacion totala de gruas blancas americanas es pas bona car sonque ne demorarián 800 especimèns en 2021. Aquò entraïna un plan naut risc d’extincion per l’espècia pr’amor que i a pas pro diversitat genetica. Aqueste terme es usat scientificament per nomenar una situacion ecologica dangierosa per una espècia animala, que pòt menar directament a l’extincion: se i a pas pro d’especimèns la transmission o diversitat genetica es tras que bassa e, doncas, malgrat aquò, los esfòrces umans per assajar de la salvar, l’espècia es virtualament mòrta pr’amor qu’a pas pro de gèns diferents per subreviure.
E aquesta seriá uèi, tristament, la situacion d’un dels aucèls pus emblematics d’America: la grua cridaira. A mai d’aquò la discussion entre cercaires sus cossí la salvar melhor encara contunha: i a de scientifics qu’afirman que çò de melhor seriá la salvar a travèrs dels especimèns que i a en captivitat car los especimèns salvatges an un problèma brica pichon: an pas de filhs. D’autres encara alèrtan que lo solet biais de la salvar es dins la natura.
Un aucèl gigant
La mejana de mesuras de la grua cridaira situa aquesta espècia demest los cinc màgers aucèls de la planeta e l’aucèl pus naut d’America del nòrd. Per ansin, es un aucèl que pòt far entre 1,24 e 1,6 mètres de nautor, entre 2 e 2,3 m d’envergadura d’alas e pòt pesar 7,3 Kg (lo mascle) o 6,2 Kg de mejana (las femèlas). La grua cridaira pòt viure entre 22 e 24 annadas en estat salvatge, mas la siá tasa de reproduccion uèi es fòrça bassa, çò qu’es un dangièr per l’espècia.
Lo nom d’aquesta tras que bèla grua ven del fach que crida plan a l’ora d’alertar las autras gruas, mai que mai la sieuna parelha, sus un possible dangièr. E lo son del crit o bram de la grua cridaira pòt arribar fins a divèrses quilòmetres luenh. A mai, tanben es plan normal escoltar de crits d’ambedós especimèns d’una parelha pendent lo començament del nòu jorn pendent l’epòca de reproduccion o encara a l’ora de defensar lo territòri. E, malgrat la tecnologia actuala aquel crit poguèt pas èsser enregistrat fins a l’an 1999 pr’amor que tanben es plan rar l’escoltar pr’amor dels paucs especimèns que demòran a America uèi lo jorn.
Abans d el’arribada dels europèus a America i aviá de grues cridairas pertot America del nòrd, entre Canadà e Mexic. Uèi la bassa natalitat de l’espècia pr’amor de l’espandiment uman provoquèt l’extincion de la grua blanca en plusors airals tradicionals, coma Loisiana o Florida. L’epòca tradicionala de reproduccion pòt èsser situada entre los meses d’abril e mai e la parelha de gruas a normalament dos uòus de color verda. Sonque un pichon sobreviurà e pr’açò los cercaires rauban lo segond uòu e assajan de lo suenhar en captivitat. Mas la mortalitat es plan nauta e capitan pas d’o far. La jove grua sonque abandonarà lo niu aprés un an e un dels autres problèmas trapats es la sieuna condicion d’aucèl migrador. Car las gruas suenhadas en captivitat sabon pas migrar e òm déu las ensenhar.
Los predators naturals de la grua cridaira son nombroses: d’orses negres, de lops, de pumas, de renards, de lops cervièrs, d’aglas, de còrbs e tanben d’alligators. En de luòcs coma Florida calguèt raubar los pumas que ailà demoravan e los menar a d’autras regions pr’amor que la mortalitat que provocavan èra tras que nauta. Pasmens, lo pièger dangièr per aquesta espècia contunha d’èsser l’èsser uman, que contunha (malgrat èsser tras que protegida) de la caçar de manièra illegala.
La dièta de la grua cridaira es omnivòra, mas sembla qu’aurián cèrta preferéncia per la carn. Aital se noirisson de granolhas, de mirgas, de pichons aucèls, de peissum, d’insèctes aquatics, de molluscs e tanben de fruches del bòsc. Tanben manjan tota sòrta de cereals dont lo blat. Uèi ne demòran qualqu’unes centenats a la reserva naturala d’Aransan, a Tèxas, e a la frontièra amb Canadà, e dins divèrses pargues zoologics privats.
La situacion critica que patís aqueste aucèl american a coma causa principala la pèrda d’abitat car es un animal que demòra, sustot, en de paluns o terrens pròches e, uèi, n’i a de mens en mens. En 1492 n’i aurián mai de 10 000 parelhas a tot lo continent, en 1870 ne demoravan sonque entre 1 300 e 1 400 aucèls (pas parelhas) e en 1938 sonque 15 especimèns.
Lo grand esfòrç de l’administracion federala per salvar l’espècia comencèt amb l’educacion publica: dempuèi 1961 de milièrs de grangièrs e de caçaires foguèron avertits de la situacion naturala de la grua blanca. En 1967 foguèt classificada coma espècia en extincion e dempuèi 1950 comencèron los assages per la suenhar en captivitat (sonque 10 joves gruas subrevisquèron pendent los primièrs 25 ans!). En 1976 la populacion salvatja aviá crescut fins als 60 especimèns.
En 2017 desenats d’especimèns foguèron menats a Calgary, Loisiana, Florida, Nebraska, Oklahoma e Tèxas per assajar d’espandir l’espècia. Mas òm descobriguèt qu’aprés aquò far las gruas migravan pas, cercavan pas parelha e la tassa reproductiva tombava a de nivèls inquietants. Uèi lo jorn òm sospecha que i aurián aperaquí 500 especimèns a Aransas, Tèxas, dont 49 joves e aperaquí 200 mai en captivitat. Pr’açò la justícia ordonèt espandir lo refugi Natural Nacional d’Aransas, a Tèxas. E l’administracion federala estatsunitenca comprèt centenats de quilomètres cairats al torn d’aquel refugi per protegir melhor encara l’espècia.
Totun, la compra de mai de gaireben 7 000 ectaras en 2014 (amb un prètz de mai de 35 milions de dolars) ajudèt pas gaire la grua cridaira. Òm patís plan pel cambiament climatic, que poiriá èsser la causa mai segura a l’ora d’emigrar pas de l’espècia. Cossí que siá, la causa reala es pas encara coneguda a nivèl scientific; òm sap que migran pas pus mas òm sap pas perqué e quand aprenon aquò far an pas de parelha o de filhs.
En 2007 un solet auragan que i aguèt en Florida centrala auciguèt 17 de 18 joves gruas e trinquet al 100% l’escasença de la populacion que i aviá ailà de s’espandir e créisser. Lo darrièr jove tanben moriguèt pr’amor del trauma patit per aquel especimèn aprés aquela tormenta. Totun, lo màger dangièr ven pas pr’amor del clima mas de l’èsser uman.
Lo dangièr dels braconaires
Amb una situacion tras que flaca pr’amor del nombre actual d’especimèns la caça illegala dels braconaires ajuda pas. En sonque 2 annadas (2016-2018) foguèt confirmat que foguèron mòrtas mai de 100 gruas cridairas pendent lor migracion annadièra. Aquò entraïnariá un nivèl fòrça naut de mòrts de gruas blancas qu’an, coma origina, l’accion dels braconaires (gaireben un 20% de las mòrts patidas per l’espècia). E, malgrat que l’administracion punís plan los responsables, òm se demana cossí salvar una espècia tan flaca quand los braconaires arrèstan pas de l’aucir malgrat conéisser plan qu’es a mand de desaparéisser.
Fa sonque 50 ans los etològs afirmavan que i aviá de mens en mens gruas cridairas pr’amor de la pèrda d’abitat, l’espandida de l’agricultura e los braconaires coma causas principalas. Tot aquò es vertat mas los esforces milionaris de l’administracion federala estatsunitenca pòdon e poiràn jamai capitar se contunhan d’aver braconaires.
Uèi òm pòt dire qu’es urós se pòt espepissar una o mai d’una grua blanca a America. Car las veire es un prètzfach rar. La sieuna beltat, amb lo cap roge e lo cors blanc ajudèt pas l’espècia a l’ora de subreviure e òm demana ja se scientificament es pas ja una espècia mòrta. La folariá dels braconaires ajuda brica l’espècia d’aucèl mai nauta e bèla d’America del nòrd.
L’istòria naturala de la grua cridaira americana foguèt causida pas per la sieuna originalitat. Òc, es un aucèl migrador plan bèl mas es mai important a l’ora d’avisar çò que pòdon patir d’autras espècias d’aucèls o de mamifèrs de la planeta se òm protegís pas l’espècia abans. Amb una populacion originala pendent la dècada de 1940 d’aperaquí 20 especimèns salvatges, es brica aisit salvar geneticament l’espècia. E la sieuna futura extincion (un fach confirmat ja per fòrça cercaires malgrat los esfòrces gigants de l’administracion per la salvar) poiriá èsser realitat lèu. Alavetz America perdrà un aucèl emblematic e la planeta una espècia tras que polida, qu’entraïnarà una mendre diversitat animala. E aquò es pas çò que volèm daissar als nostres filhs: una planeta mai paura e ont ja comença a èsser trist d’i viure. Aquò es pas çò que volèm.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
