EFREN BELTRAN:“A MONTPELHIÈR M’ENAMORÈRI DE LA LENGA OCCITANA”

Efrén Beltrán Roncal residís dempuèi fa fòrça ans a Montpelhièr e, coma un grand estudiós de las lengas e director d’InfOccitània, mejan digital per conéisser l’actualitat dempuèi d’un punt d’enguarda occitan e en occitan, coneis fòrça ben la situacion actuala de la lenga occitana al territòri lengadocian.

Redaccion.- Quantes ans fa que demòras en Montpelhièr? Perqué te sentiguères
atrach per viure dins aquela vila?

Efrén Beltrán– Fa gaireben 25 ans que demòri en Montpelhièr. La miá motivacion er i demorar foguèt pas justament lo francés, la siá cultura e literatura cossí es abitual entre los nòuvenguts dins l’anciana capitala del Lengadòc-Rosselhon, ara la segonda vila de la nòva region Occitània Pirenèus Mediterranèa, mas que foguèt l’occitan. Aver estudiat filologia romanica me permetèt conéisser la literatura dels trovadors e la lingüistica de l’occitan modèrn. Las relacions entre las Universitats de Barcelona e de Montpelhièr èran ja excellentas e aiçò me facilitèt l’obtencion d’una borsa Erasmus e l’egalitat de las matèrias entre los dos sistèmas educatius a fin de cors. Quand arribèri a l’Universitat Pau Valeri III de Montpelhièr, descobriguèri que i aviá un departament d’occitan e que podiá corsar una matèria de literatura occitana. Foguèt en aquel moment quand entenguèri a parlar l’occitan pel primièr còp e m’enamorèri alavetz d’aquela lenga tan polida!

R.- Coma veses la situacion de la lenga occitana a l’ora d’ara a Montpelhièr de manièra generala? Es desparièra la vitalitat de la lenga dins la vila (mond urban) respècte del sieu entorn (mond mai rural)?

E.B. – Doncas, fòrça mal per desgràcia. Assistissèm a la mòrt imminenta d’una lenga amb mai de mil ans d’istòria, bessona de la catalana, e aiçò me fa marrit de veire que podèm pas res far per cambiar la situacion. Amb qualqu’unas excepcions puntualas, l’occitan desapareis tant dins de grandas vilas coma de pòbles, encara que i a mai de consciéncia identitària en general dins las zònas ruralas aluenhadas de Montpelhièr. Me sembla tanben que los tolosencs an mai d’aima mai per l’occitan pr’amor qu’ailà la lenga s’a preservada un pauc melhor.

R.- E al sistèma educatiu. I a de calandretas a Montpelhièr?

E.B.- Òc, en aquel sens podèm dire que Montpelhièr e lo Bas Lengadòc es en general un dels endrechs ont las calandretas se son mai desvolopadas. A Montpelhièr i a tres escòlas, un collègi e un licèu. Montpelhièr es pionièra amb la creacion del primièr collègi, lo “Leon Còrdas”, e ara lo licèu.

R.- E al sistèma public del Ministèri?

E.B. – Es tanpauc brica mal se lo comparam amb d’autres endrechs d’Occitània. Quand faguèri la miá recèrca doctorala l’an 2001, i aviá almens dos collègis e tres licèus, un de formacion professionala. La granda diferéncia amb las calandretas es lo nivèl de lenga apresa. L’occitan es una “matèria segondària” als establiments publics del temps qu’a las calandretas es la lenga de comunicacion abituala. Lo nivèl de lenga supèra pas sovent l’A2 pr’amor que s’ensenha pas amb regularitat e se barrejan d’ancians escolans de calandretas e d’escolans que jamai l’avián pas entenut a parlar e que començan amb la lenga. En aquelas condicions, los professors o an complicat. E si parlam dels oraris… los piègers possibles!

R.- I a preséncia de la lenga occitana als mejans de comunicacion locals o provincials? Considèras que las nòvas tecnologías pòdon venir una menaça per la globalizacion o una oportunitat per de lengas malastrosament minorizadas?

E.B – Òc, mas solament de manièra testimoniala… coma passa amb 3/24 (Television de Catalonha) amb l’occitan de l’Aran. A la television publica “regionala” France3 i a un programa que se sona “Viure al País” qu’arriba pas a 30 minutas setmanièras e s’emet los dimenges al miègjorn. I a tanben una ràdio en occitan a Montpelhièr, Ràdio Lenga d’Òc qu’emet tanben via internet. Amb las nòvas tecnologias e amb l’internet, l’occitan a un aliat pels basses còstes d’emision* mas lo problèma es la manca dresorças dels occitanistas e l’abséncia de publicitat privada. Mercés a Internet, avèm salvat la premsa en occitan amb Jornalet, Sapiéncia o ara InfOccitània. La premsa e los libres en papièr desapareisson per fauta dels còstes tròp ennautits doncas paucs legeires e los problèmas de distribucion, cossí es passat recentament amb “La Setmana” o fa unes ans amb la revista per enfants “Lo Plumalhon”.

R.- Quinas mesuras creses que nos cal per ajudar la lenga occitana? Quina auriá d’èsser la posicion de las Administracions Publicas?

E.B. – Dempuèi fa 25 ans pas s’a fach gaire de politica lingüistica ni a França ni a Catalonha. Per desgràcia es tot per far e se pèrd un temps clau per salvar l’occitan. Los politics dison sosténer la lenga e la cultura occitanas mas es pas vertat… a l’excepcion de las subvencions a de calandretas. S’organizan de festivals coma lo “Total Festum” per donar una preséncia a la musica occitana e me sembla fòrça ben, mas la lenga se promòu pas. Cap foncionari es obligat a conéisser l’occitan, levat los professors d’occitan qu’an d’aprovar d’oposicions seriosas. A l’administracion, res de res! Quitament pas s’anima a aprene la lenga per l’emplegar amb de ciutadans qu’o desiran… Ni s’o someton! Faguèri unas practicas a la Deputacion d’Erau e prepausèri far una Carta per l’Occitan en seguint l’exemple de la Deputacion dels Pirenèus Orientals (la Catalonha Nòrd) e me sostenguèron pas. Per aquelas gents, l’occitan merita pas cap de preséncia publica levat donar quatre subvencions a d’associacions occitanistas e a paucs artistas per finançar qualqu’un concèrt o “activitat culturala”.

R.- En vivent entre Catalonha e Occitània, qué podèm far los catalans per ajudar als nòstres fraires occitans per salvar la siá lenga, cultura e l’identitat?

E.B.– Fòrça causas. Dempuèi fa de decènnis, lo CAOC a promogut l’occitan a Catalonha, e li a donat la dignitat que los Estats francés e espanhòl li an negat. A sabut defendre l’occitan davant la Generalitat de Catalonha e a promogut la lei de l’occitan. Mas totjorn dempuèi en bas e dins lo domeni de las associacions, amb paucs recorses financièrs e gaire supòrt per donar a la lenga la plaça que li reven. Los catalans fasèm ja fòrça per l’occitan mas lo poder politic fa pas res o gaireben res. La Generalitat aplica pas la lei de l’occitan pr’amor que lo promòu pas ni dins d’escòlas, ni a l’universitat, ni forma lors foncionaris. E la politica lingüistica vèrs l’occitan de l’Aran a fòrça mancas e se promòu sovent la “segregacion lingüistica”, justament cossí fan a l’Aragon amb lo Lapao (lenga inventada pel govèrn aragonés per pas admetre que la lenga parlada a l’èst de l’Aragon es la catalana).

R.- Cossí son ongan los estudis sociolingüistics a Occitània?

E.B.- La sociolingüistica occitana a d’especialistas de renom coma Lafont, Kremnitz o ara Sumien e fòrça d’autres. A diferéncia de Catalonha, s’ensenha pas la sociolingüistica occitana a l’excepcion de qualqu’una matèria a la seccion d’occitan a l’universitat. Aquò òc, los sociolingüistas occitanistas coneisson fòrça ben la sociolingüistica catalana mercés als escambis universitaris amb la mobilitat del professorat.

R.- En sortint del domeni purament lingüistic, coma es l’identitat occitana uèi? Resistís davant las politicas identitàrias jacobinas?

E.B.– Pas gaire ben, la vertat. Montpelhièr pèrd una part de la siá ret d’associacions occitanistas e i a fòrça nòuvenguts que venon de París, ara que lo viatge entre las doas vilas s’es redusit a 3 oras e 10 minutas en TGV amb la nòva estacion. Mas se prenes lo tramvia e vas dins los pòbles vesins encara pòdes escotar lo “parler de Midi”, l’accent autoctòn. Montpelhièr se convertís en un nòu “arrondisement” de París, amb nombroses bastiments per nòus “franceses”. Mas qualques tramvias de la L4 que t’anóncian lo nom de las estancadas en occitan!

R.- Montpelhièr e son comtat foguèron fòrça ligats pendent sègles a Catalonha e la Corona d’Aragon. Lo meteis rei Jaume I nasquèt dins la vila. Qué rèsta d’aquel ligam uèi?

E.B.- Avèm una avenguda Maria de Montpelhièr, l’“Espace Jacques Ier d’Aragon” ont se tròban qualques associacions occitanistas e quitament, d’Espanha e l’America Latina. E cossí ai dich abans, las relacions d’afrairament amb Barcelona dempuèi los ans seissanta del sègle passat e las relacions privilegiadas amb las universitats d’ambedoas nacions. Nos cal tanben remembrar l’importància de Montpelhièr a l’Edat Mejana per la siá Facultat de Medecina e per èsser uèi un dels centres medics de referéncia internacionala.

Una entrevista de Francesc Sangar*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.