DE LENGAS ANCIANAS (1)
Abans l’arribada de las primièras civilizacions ja i aviá de reialmes amb de gents que parlavan d’un biais gestual mas tanben oral. Òm ditz que las primièras lengas se formèron fa aperaquí 10 000 ans (lo lengatge seriá plan mai ancian) e aquò auriá cambiat d’un biais prigond l’umanitat. Pr’amor que l’usatge d’aquelas lengas auriá provocat lo desvolopament mai rapid de l’òme e auriá menat l’umanitat fins a ont sèm ara mai lèu. Mas quina foguèt la lenga pus anciana?
Una de las lengas pus ancianas de tota la planeta, benlèu la mai anciana segon cèrts cercaires, es lo tamil, qu’auriá mai de 5 000 ans. Uèi es parlada per unes 78 milions de personas e es lenga oficiala dins l’illa d’Sri Lanka e tanben en Singapor. Seriá, a mai, la soleta lenga anciana de tota la Tèrra que seriá arribada fins a uèi lo jorn coma èra.
Lo tamil es dins la familha de lengas conegudas coma dravidianas que tanben compren de lengas presentas dins los sud e èst de çò que uèi es Índia. La lenga tamila es la pus parlada dins l’estat indian de Tamil Nadu e tanben es una de las divèrsas lengas oficialas d’Índia. Las escrituras pus ancianas descobèrtas en tamil son del sègle III abans lo Crist.
La segonda posicion poiriá anar a la lenga sanscrita, que tanben a mai o mens la meteissa edat que lo tamil. Uèi se parla pauc mas encara foguèt fòrça practicada dins l’Antiquitat e a partir del sègle VII abans lo Crist son usatge comencèt de declinar dins la vida vidanta. Uèi es una lenga sagrada per l’indoisme, lo bodisme e lo jainisme. Lo primièr tèxt escrich en sanscrit es lo Rigveda, una rejoncha d’imnes escriches pel primièr còp fa mai de 4000 ans. E tanben inspirèt l’escritura de fòrça lengas parladas uèi en Euròpa. Lo sanscrit es encara uèi lenga oficiala en Índia.
La tresena lenga mai vièlha de la planeta seriá l’egipcian antic. E doncas la primièra question que totes avèm en tèsta es s’encara se parla l’egipcian antic. E cossí aquò es possible ? L’egipcian còpte es la lenga nativa mai anciana d’Egipte amb tanben mai de 5 000 ans d’edat. I a de documents escriches en còpte de fa mai de 3 400 annadas. Foguèt la lenga pus parlada dins l’Egipte anciana fins al sègle XVII. Foguèt alavetz (e pas abans) que l’arabi comencèt d’èsser la lenga pus parlada en aquel país. L’egipcian còpte es encara uèi lo jorn practicat pels crestians egipcians còptes e es utilizat dins las lors ceremònias religiosas. Totun, sonque un desenat de personas lo pòdon plan parlar a l’ora d’ara.
L’ebrieu ven après malgrat qu’aja perdut de terren après l’an 400 abans lo Crist. Uèi es utilizat coma lenga liturgica pels josieus del Mond entièr. Al sègle XX, totun, l’ebrieu venguèt lenga oficiala d’Israèl, diferent de sa version biblica. Ça que la, totes los josieus de la planeta lo pòdon comprene. L’ebrieu modèrne a tanben recebut d’influéncias d’autras lengas tanben josievas.
La primièra lenga europèa
Enfin, arribariá lo grèc, la primièra lenga europèa qu’òm pòt plaçar dins lo grop de las lengas mai ancianas de la planeta. Lo grèc supèra l’edat de 3000 ans, es lenga oficiala en Grècia e Chipre e foguèt la lenga pus parlada en Asia Menora (uèi Turquia) fins al començament del sègle XX. Foguèt escricha durant mai de 3000 ans e per aquela rason uèi lo grèc es devesit en grèc ancian, grèc medieval e grèc modèrne. Es parlat per sonque 15 milions de personas en Grècia mas tanben als Estats Units e Austràlia, ont i a de comunautats de personas encara ellenofònas.
Puèi, la lenga basca auriá lo sieu luòc en aquela lista malgrat que fòrça cercaires ajan de dobtes sus la pertinéncia d’aquela plaça (mai de 2200 ans) car se pensa qu’es una lenga preïstorica, parlada dins la region dels Pireneùs e delà, abans l’arribada dels indoeuropèus en Euròpa. E aquelas tribus conquistèron Euròpa abans aquela epòca. E pr’amor d’aquò seriá ancian que lo grèc, lenga indoeuropèa. A mai, i a de mai en mai de cercaires qu’afirman que foguèt la lenga originaria europèa pr’amor de la descobèrta de fòrça toponims d’Alemanha en Portugal semblables als mots d’aquela lenga. Cossí que siá, lo basco es pas parlat per la majoritat dels bascos (751 000 parlants) que vivon dins lo lor país, devesit entre los estats francés e espanhòl. La siá origina contunha d’èsser un mistèri e la comunautat dels lingüistas encara uèi discutís la siá edat.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.