La Taula Periodica d’elements quimics qu’estudiam a l’escòla es, o benlèu semblava d’èsser, una de las leis mai etèrnas que i avián dins l’ensenhament dempuèi lo sègle XIX, ont foguèt creada. Mas ara la comunautat scientifica a decidit que caliá apondre quatre elements de mai descobèrts fa pauc. En sciéncia, las leis son pas totjorn etèrnas.
Los quatre nòus elements que son estats aponduts a la Taula Periodica se sonan nihòni, tenessin, oganesson e moscòvi e ocuparàn las plaças 113, 115, 117 e 118 dins la Taula Periodica dels Elements Quimics. De fach, l’organizacion internacionala de quimia IUPAC ja a balhat tanben de noms scientifics a aquestes quatre nòus elements: Nh per lo nihòni, Mc per lo moscòvi, Ts per lo tenessin e Og per l’oganesson. Aital o a confirmat Jan Reedjik, president de la Division dels Inorganics de Quimia, que fa partida de l’Union de Quimia Pura e Aplicada (IUPAC).
Aqueste scientific tanben a soslinhat que, malgrat los noms, aquestes son estats balhats segon las leis internacionalas de l’IUPAC. Pr’aquò l’IUPAC crei que de balhar aquestes noms als quatre nòus elements quimics es tanben una manièra de reconéisser lo trabalh dels sieus collaboradors internacionals.
D’elements fòrça discutits
L’istòria de l’element 113, qu’ a adoptat a la fin lo nom de nihòni, es estada l’istòria de mai d’una discussion al nivèl scientific. D’en primièr, aqueste element foguèt sonat ununtri o uut mas un grop de scientifics del Centre de Sciéncia per l’Accelerador Nishina, en Japon, considerèt que benlèu valiá mai que l’apelèsson nihòni e li balhèsson lo simbòl Nh.
Aital, nihon es una autra manièra de dire Japon en japonés e literalament vòl dire La Tèrra del solelh naissent. E aqueste nom es estat balhat pr’amor que lo nihòni es un nòu element quimic descobèrt en Japon.
Los elements 115 (moscòvi) e 117 (tenessin) tanben son estats polemics a causa de lors noms. Lo moscòvi e lo tenessin foguèron sonats unupenti e ununsèpti fins qu’una còla scientifica russa prepausèsse de lor balhar lo nom definitiu de moscòvi e tenessin. Aital volián onorar la region de Moscòu, luòc ont foguèron realizadas las experiéncias que menèron a la siá descobèrta.
D’un autre caire, tenessin es lo nom que s’es volgut donar al nòu element, que serà lo 117n dins la Taula Periodica a comptar de 2016, per onorar l’Universitat de Tenessee, centre de las recèrcas scientificas qu’an finit qu’an descobèrt aqueste element.
Lo quatren nòu element, l’oganesson, tanben a un nom qu’es estat discutit pendent un temps. Per tant que foguèsse provisòri lo nom d’ununocti que li donèron, una còla de scientifics de Dubna-Livermore –qu’avián fach la descobèrta– prepausèt lo nom d’oganesson puèi, en onor del saben Iurii Oganessian. E l’organizacion internacionala lo botèron al costat dels autres elements dins una Taula Periodica que ja a perdut la siá eternitat.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
