Los limacs e los escargòlhs de tèrra – e disem terrèstres pr’amor que tanben n’i a de marins – e autas espècias com las arapedas e los buccins, aparténen tots a la familha dels gasteropòdes e son espècias plan comunas a la tèrra e a la mar. Lo son còs qu’ei mofle e son tanben molluscs.
La paraula gastoropòde vòu díser pè-vrente, pr’amor que son animaus que semblan se moure dab lo son sol pè. Qu’ei un pè musculós qu’an tots los molluscs. En mei d’aquò, ua majoritat grana d’escargòlhs e d’arapedas tanben an un clesc dur. Los gasteropòdes que son tanben coneishuts dab lo nom d’univalves, que vòu díser animaus dab un sol clesc. Maugrat aquò, los limacs, non n’an clesc.
Ua de las espècias mei comunas que podem trobar sovent los umans que son los escargòlhs, que son drin pertot au sòu, mes tanben que’us podem trobar plan sus ua planta, sustot pendent la nueit, pr’amor qu’ei on cèrcan refugi e proteccion deus predators. Aus prats d’èrba qu’ei plan abituau ne trobar divèrs pendent las prumèras òras deu matin, pr’amor que s’i amassan entà i demorar pendent la nueit.
Los escargòlhs, com hèn tots los gasteròpodes, usan lo pè entà marchar. Los musculs deu pè que’s mòven despuish lo darrèr vèrs endavant. En mei d’aquò, los escargòlhs e tanben los limacs, qu’usan un mòc, qu’a com tòca poder se desplaçar mélher e redusir la friccion.
Los escargòlhs terrèstres, mes tanben los escargòlhs marins, qu’an ua sòrta de rebat rigide situat en dejòs deu pè, conegut dab lo nom d’opercule. Quan i a ua miaça, l’escargòlh s’amaga dens lo clesc e barra l’entrada dab aqueth rebat. Atau, l’animau que pòt demorar tranquilh, pr’amor que nat insècte i pòt entrar.
De soslinhar que, maugrat que la majoritat de nosautes pensam que los escargòlhs son animaus petits, l’escargòlh lo mei gran deu monde qu’ei l’escargòlh gigant african, que pòt arribar plan als 25 centimètres de diàmetre, çò qu’ei màger que la nosta pròpia man. Totun, la majoritat d’espècias que son mei petitas.
D’un aute costat, hèra espècias de gasteropòdes an dinc a quate tentacules suu cap. Dus d’aqueths tentacules que son sensoriaus, çò que vòu díser qu’ajudan l’animau a poder marchar plan, pr’amor que tòcan tot dab los tentacules. Los autes dus tentacules qu’acaban sovent dab un uelh, e que pòden atau véder. Mes tanben i a espècias qu’an pas uelhs e que son òrbs.
Que i a escargòlhs en tots los ecosistèmas marins e terrèstres de la planeta. Se i a umiditat, çò de mei segur qu’ei que tanben i auràn escargòlhs. Per contra, se la sequèra ei forta o enqüèra lo climat qu’ei hred, los escargòlhs que barran l’entrada au clesc e s’isolan de l’exterior, en tot esperar un drin d’umiditat o de calor. En Euròpa, on i a un climat suau, los escargòlhs realizan aquera operacion de faiçon annau pendent l’auton, entà se premanir entau hred de l’ivèrn.
Quan arriba la prima, qu’obreishen un còp de mei lo lor clesc e que sòrten deu madeish entà tornar a gausar l’environament. Los cercaires que nomman aquera accion dab lo nom d’estivacion e qu’ei ua tactica entà subervíver la sequèra e lo hred.
Animaus ermafroditas
Los escargòlhs son animaus ermafroditas. Aquò que vòu díser que son au còp mascle e femelha. Quan se tròban, que’s balhan de l’espèrma e que ponen d’ueus plan durs, sovent detzenats. Segon l’espècia, los ueus son cobèrts per ua sòrta de gelatina, usada entà protegir los ueus deus predators e la sequèra. Quan los petits escargòlhs nèishen, son coma adultes, mes mei petits, e cadun a son pròpi clesc. Ne seràn pas adultes dinc a las duas annadas de vita. Hèra temps, car l’espèr de vita d’un escargòlh qu’ei de dinc a 7 annadas.
Los limacs, per contra, que semblan d’escargòlhs shens clesc, maugrat que daubuas espècias an pas un clesc dens lo còs. La soa faiçon de’s protegir qu’ei crear mòc, qu’ajuda a conservar l’umiditat e que provòca la hueita deus predators. Solament los ausèths e los ariçons ne huegen pas e que’us minjan.
Los limacs marins e los escargòlhs marins, d’un aute costat, que son plan beròis. N’an pas sovent clesc e qualcunas qu’espècias an ua sòrta de plumas de colors, que pòden estar iranjas, ròsas, o bluas. Aqueras colors qu’anóncian aus predators qu’an pas bon gost. Qualcunas qu’espècias, enqüèra, qu’an agulhons dab poson entà atacar los predators, se cau.
Uei i a mei de 20.500 espècias diferentas d’escargòlhs e limacs au monde e d’aqueras, mei de 1.250 apartienen a la categoria de limacs de mar. E shens eras la planeta que seré plan diferenta de çò que coneishem uei.
La Redaccion
Fotografia principau: Rafaël Quinet/CC
