La figura d’Alexandre lo Grand es estada fòrça estudiada per la grandesa de las siás conquistas jamai pas vistas abans, amb multiplas interpretacions, en tot crear un personatge entre la realitat istorica e la legenda mitologica. En aqueste article analisam lo caractèr d’Alexandre mejançant qualques episòdis de la siá cuerta mas intensa vida.
Lo caractèr d’Alexandre evolucionèt amb lo passatge del temps, en tot èsser inicialament un jove prince que soniava de conquistar l’Empèri Pèrsa e crear un de nòu amb de ciutadans cultes e parièrs, e que mostrava una granda generositat e una variada cultura fruch de la siá sonhada educacion (lo grand filosòf Aristòtel marquèt fòrça la siá ideologia), fins al tiranisme e la megalomania, fruch de la seduccion orientala, la paur a la traïson dels sieus meteisses generales e qualques traumas infantils, coma la malaisida relacion amb lo sieu paire Felip II de Macedònia. En quin cas que siá, lo trach que mantenguèt invariable pendent tota la siá vida foguèt la siá granda fòrça de volontat davant los rèptes.
Nascut l’an 356 aC, dempuèi d’un bon començament s’entornejèt de joves amics provenentes de las familhas mai importantas de Macedònia, e que l’acompanhèron en fòrça de las siás campanhas. E mai se se sentiguèt posteriorament decebut per las criticas provenentas de qualqu’unas d’elas, mantenguèt totjorn una fòrta amistat amb qualqu’uns de fisèls coma Efestion (per qualques istorians èran mai que d’amics). Famosa foguèt tanben la siá peculiara relacion gaireben d’amistat amb lo sieu caval Bucefal.
Somesas las polis revoltadas en morir lo sieu paire, assassinat en circonstàncias jamai pas esclaridas l’an 336 aC, Alexandre accediguèt al tròn macedonian amb solament vint ans, e benlèu per unificar totes los grècs e barrar de feridas, per manténer lo prestigi de Macedònia sus l’Ellada, per aguda de besonh d’expansion territoriala o per ambicion e glòria, emprenguèt lo vièlh sòn de conquistar l’enemic tradicional dels grècs, l’Empèri Pèrsa.
Emperaire de tot lo mond conegut
Conquistada Anatolia e vencuts los pèrsas al riu Granic l’an 334 aC e a Issos l’an seguent, Alexandre dominèt la part occidentala de l’Orient Mejan e Egipte, ont al Santuari de Siua se reafirmèt en la siá cresença que ne possedissiá d’originas divinas e que lo sieu destin èra conquistar lo mond. La familha de la siá maire, Olimpia, defendiá que proveniá del meteis conquistador de Tròia, Aquilles, l’eròi mitic a imitar per Alexandre (en fach, se fasiá acompanhar totjorn per una còpia de “La iliada”), e el meteis assegurava que lo sieu paire èra lo meteis dieu Zèus, lo principal de la mitologia grèga.
Encoratjat per las anterioras victòrias e la feblesa pèrsa, s’afrontèt fin finala amb l’emperaire Darios III a Gaugamela l’an 331 aC, qui pauc après moriguèt traït per qualqu’uns dels sieus generals. Mas Alexandre, qu’asirava las conspiracions e las traïsons, perseguiguèt los assassins fins a los donar mòrt e venjar aital l’assassinada del sieu enemic.
Degun dobta pas de la granda mestria d’Alexandre en lo camp de batalha. En mai dels sieus discorses entosiasmantes abans de la disputa e la siá preséncia en primièra linha de combat, autres traches abituals marcavan los sieus afrontaments, coma la fòrta ordenada organizacion de las falanges amb un nombre fix de soldats a cada unitat o sintagma, la preséncia de las longas sarissas, l’adjudicacion dels soldats dins de l’armada segon las siás aptituds o l’establiment de la cavalariá coma basa, en tot atacar l’enemic amb cargas de laspanada e compausada per guerrièrs de fiseltat (los “hetairoi”, sovent nòbles macedonians). La basa de l’organizacion d’aquela armada foguèt òbra totun, del sieu paire Felip. A aquela armada formada de grècs e de mercenaris inicialament, apondèt après pèrsas, en contra de l’opinion dels primièrs, mas la decision d’Alexandre preteniá unificar l’empèri tanben en tèrmes militars.
Mas del temps qu’avançava en la conquista de l’Empèri Pèrsa, Alexandre s’inclinèt envèrs un cèrt despotisme, en tot exigir quitament recebre d’onors divins, del temps que perdiá progressivament lo supòrt de qualques generals que l’avián acompanhat dempuèi Macedònia, e comandèt quitament d’executar divèrses d’eles coma Clito o Parmeni.
Foguèt egalament fòrça criticada la siá decision de maridar los sieus soldats amb de femnas dels pòbles conquistats per unificar socialament l’empèri. En fach, el meteis se maridèt amb Roxana, una princessa bactriana. Après divèrses ans de lucha, los sieus soldats, deleroses de se retrobar amb las siás familhas, se volguèron pas contunhar amb l’inacababla campanha a l’Índia, e après se sentir frustrat per aquela situacion, emprenguèt lo retorn cap a Babilònia ont moriguèt l’an 323 aC, amb solament trenta tres ans.
La siá imatge foguèt mitificada dempuèi d’un bon començament per aver atengut las màgers conquistas jamai fachas e per la siá intencion d’amassar totes los pòbles dins d’una civilizacion comuna basada en l’ellenisme. La siá subta mòrt, a l’edat de solament trenta tres ans, sens aver agut tempses d’organizar l’empèri, potencièt encara mai lo mite, del temps qu’aquel meteis empèri se desintegrava en divèrses reialmes ellenics, governats pels sieus generals.
Après la siá mòrt sorgiguèron de multiplas cronicas e de biografias noveladas sus las siás gèstas, coma la “Vida d’Alexandre de Macedònia” de Pseudo-Calistenes, amb fòrça resson en d’epòcas romanas e medievalas. Sovent plan fantasiosas (d’originas divinas o campanha a l’Índia), foguèron modèl per fòrça sobirans posteriors que pretenguèron l’imitar. Las imatges mostravan la sieuna abilitat militara e politica (union de pòbles), l’afan de coneissença, lo coratge, la magnanimitat (pas totjorn), mas i aguèron tanben criticas per la siá impetuositat e cruseltat, la profanacion de temples pèrsas o las tendéncias despotas e mitomanas dels darrièrs ans. Qualques tradicions orientalas (pèrsa, turca, islamica) modifiquèron tanben la siá vida per l’adaptar als sieus imaginaris culturals.
En quin cas que siá, nos trobam davant d’un personatge fascinant e contradictòri a l’encòp. Amb quina image vos demorariatz vosautres?
*Francesc Sangar
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
