AC SABETZ TOT SUS ES DINOSAURES ?
Vos pensatz qu’ac sabetz tot sus es dinosaures? S’encara credetz çò qu’auetz aprés ena escòla o tot çò qu’apareish enes filmes, segur, vos trompatz. Eth hèt ei qu’eth coneishement sus es dinosaures a cambiat plan es darrères vint annades e ara es paleontològs mos pòden aufrir ua imatge plan diferenta dera que coneishíem.
Ara vos prepausam cinc questions sus era coneishença de bèri dinosaures. Se non les coneishetz, podetz cambiar era vòsta idia sus es animaus escandits que mès passion an lheuat tostemps.
1. Èren pècs es dinosaures?
Enes annades 1970 se creèc un sistèma tà mesurar era intelligéncia des dinosaures segontes eth sòn cervèth e eth d’auti animaus, e era conclusion siguec que bèri uns (coma Velociraptor) èren plan intelligents.
2. Brontosaurus ère eth dinosaure mès gran?
Eth problèma ei que Brontosaurus non a jamès existit. En sègle XIXau eth paleontològ american O.C. Marsh dèc a ua esqueleta de dinosaure eth nòm de Brontosaurus mès en 1903 se descorbic qu’ère, en vertat, un Apatosaurus (25 m de long). Totun, ara se sap qu’Apatosaurus ère pas eth mès long pr’amor que Dreadnoughtus (26 m) ère encara mès gran.
3. Auien es dinosaures plumes?
Dilhèu auetz entenut a díder que quauqui dinosaures auien plumes. Ère vertat ? Es fossils enquia ara estudiats mos diden que fòrça d’eri o quasi toti n’auien. Coma que ja hè 160 milions d’annades que bèri uns n’auien, poderie èster que dempús evolucionèssen e fòrça d’eri n’aguessen.
4. Auien es dinosaures sang heireda?
De prumèr, es scientifics pensèren qu’es dinosaures auien sang heireda, coma es reptils. Ara se sap que quauqui recercaires an descorbit qu’es dinosaures poderien auer era sang cauda. Segontes aqueri scientifics, era sua grandor e eth sòn pes e metabolisme ensenhen qu’èren mesotèrms. Açò vò díder que non podien contarotlar era temperatura deth sòn còs coma es mamifèrs, mès que tanpòc èren tan dependents deth sòn environament coma es reptils. Èren ua barreja.
5. Es dinosaures es moiguien lentaments?
Dilhèu èren mès rapids que nosati, es umans. Nosati podem arribar as 18 km/h se correm plan. Eth dinosaure mès rapid podie arribar as 64 km/h e un dinosaure tan pesant coma eth Tyrannosaurus rex arribarie as 28 km/h !
Se sabíetz era respòsta corrècta a totes aqueres questions ne sabetz un pialèr sus es dinosaures. Mès non vos hidetz as filmes coma Jurassic Park pr’amor qu’eth Velociraptor d’aqueth filme non hège 2 m de naut. Sonque arribaue as nòsti jolhs! Eth veritable caçaire carnissèr deth filme ère Deinonichus damb eth sòn nòm cambiat per Spielberg pr’amor que non ère pro comerciau.
Christian Andreu
