Òc ! Coma dins l’annada 1986, après la petarada de Chornobyl, una nivolada radioactiva t’a atraversat lei frontieras d’Euròpa. Queste còup es un nivolàs clafit d’un cèrt Rutèni, 106 de son pichon nom que vòu dire qu’es un isotòpe dau Rutèni naturau que son pichon nom es 101. E adonc lo Ru 106 es radioactiu.
Ru, es ansin que lo Rutèni es notat coma element quimic dins lo tableu periodic de Mendeleev, onte pòrta lo numéro 44.
Aqueu Ru possedisse :
– 7 isotòpes estables
– 27 isotòpes radioactius
– Dintre élei li a lo Ru 106, aqueu d’aquí a una mièja vida de 373, 59 jorns, çò que vòu dire que perde la mitat de sa massa dins una durada d’un pauc mai d’una annada.
Isotòpes
Un isotòpe d’un element quimic es un element qu’a lo meme nombre de protons e d’electrons qu’eu mai un nombre diferent de neutrons :
– Lei protons an una carga positiva
– Leis electrons an una carga negativa
– Lei neutrons an una carga neutra
Caracteristicas dau Rutèni
Es un metau que dona d’èr à l’argent (Ag 47 dins lo tableu periodic) ; a una densitat de 12.1, es adonc mai dense que lo plomb ( Pb 82 de densitat 11.35). Coma es lord lo Ru 106 que se tròba dins un nívol va tombar au sòu e se fixar sus la vegetacion.
Faudrà esperar un an per n’en trobar la mitat de la massa iniciala, dos ans per lo quart, quatre ans per lo 1/8en.
Deteccion
Lo nivolàs cargat de Ru 106 es estat detectat à la debuta dau mes d’octòbre de 2017 dins l’atmosfèra de la Norveja, l’Àustria e àutrei país.
Un seguit es estat fach per Institut de Radioproteccion e Seguretat Nucleària (l.R.S.N.).
D’onte vèn lo Ru 106
Lei recèrcas de l’I.R.S.N. mòstron que son origina es dau costat de la Russia (Oral, Vòlga).
Es estat confirmat per l’Offici Federau Alemand de Radioproteccion (B.F.S).
Mai lo 11 d’Octòbre l’agéncia nucleària russa ROSATOM mandèt un comunicat disent que :
« La situacion radioactiva à l’entorn deis installacions nucleàrias russas es dins la nòrma d’un raionament naturau ››.
Jean Christophe Gariel de l’l.R.S.N. senhalèt que 100 000 à 300 000 miliards de Becquerel son estats mesurats dau temps de l’eveniment, çò qu’es la traça d’un auvari nucleari grandàs.
Henri Becquerel (1852 – 1908) Fisician Francés qu’a descobèrt la radioactivitat sus lei saus d’urani en 1896. Aguèt lo Prèmi Nobel en 1903.
Lo Becquerel (Bq) mesura lo nombre de desintegracions d’un còrs radioactiu per segonda.
La localisacion facha per leis estacions de metèo indica que l’origina probabla es à un trentenau de quilomètres dau site Maiak monte es fach io retractament dei combustibles nuclearis usats.
L’Agéncia Rosatom diguèt :
« Lei niveus de Ru 106 demòron leugiers, ben mai pichons qu’aquélei detectats en Romania ».
Una comission d’enquista fuguèt mesa en placa, mai ren es estat trobat.
JC Gariel respondèt :
« Se una tala traça de pollucion radioactiva fuguèsse estada trobada encò de nosautres, de segur un molon de gents sarién estadas evacuadas dins un relarg de quàuquei quilomètres à l’entorn ››.
Pasmens, fau sacher :
– Que lei compausats dau Ru 106 son considerats coma toxics per lei plantas.
– Que se fíxon sus la pèu e l’ossalha deis animaus e deis umans.
– Que pòdon èstre cancerogènes.
Au mes de janvier, lei Rus an charrat d’un satellite que sarié tombat. Se siatz d’aquélei que pensatz ben es bessai la vertadiera solucion !!!
Article de Joan-Glaudi Babois* e Rogier GUEIT
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
