Simon de Montfòrt a demorat en l’istòria coma un dels protagonistas de la Crotzada contra los albigeses (los nomentats catars o “bons òmes”), e la sieuna imatge depend totalament de la part que parle. Per los catolics franceses, foguèt un grand cresent e defensor de la fe e la gléisa, qu’ajudèt a eradicar l’eretgia catara qu’aviá gisclat en tèrras occitanas. Lo cronicaire de la Crotzada, lo monge cistercian Pierre de Vaux-de-Cernay lo descriguèt amb aquestas paraulas: “un cavalièr magnific, de granda nautor, qu’aviá una fòrça erculenca, elegant, gentil, doç, onèst, cast, prudent, brave en l’accion e grand devòt al servici de Dieu”.
De l’autre costat, en Occitània se considèra que foguèt un fanatic catòlic integrista que voliá menar la Crotzada contra l’eretgia catara per se gardar las tèrras e privilègis d’aquestas tèrras en tot dirigir una crudenta campanha sanguinària per tèrras occitanas. E en tot analizar la sieuna figura, cal reconéisser lo sieu fanatisme religiós mas tanben lo sieu saber far coma estratèg militar aital coma la sieuna disciplina de fèrre, e tanben, tot o cal dire, la sieuna cruseltat maugrat lo son comportament no èra brica estranh en aquela epòca.
Nascut entre los ans 1150 e 1160, èra filh d’una familha nòble normanda, qu’aviá unas pichonas possessions en Illa de França, en miei de las lutas entre lo rei de França e lo d’Anglatèrra. Maugrat que lo fèu èra possession del rei francés, lo rei d’Anglatèrra èra lo Duc de Normandia, e pr’aquò tanben senhor dels nòbles normands. Aital, Simon e los sieus fraires aguèron de prene partit en aquela luta après la mòrt de son paire Simon III, e se l’ainat Amauri se declaravá anglofòne, el demorèt fisel al rei de França per poder conservar las tèrras que los Montfòrt avián en aquel país. Totun, aquò signifiquèt pèrdre lo contraròtle del comtat de Leicester, en Anglatèrra, teoricament eretat de la sieuna maire Amicia de Leicester.
Un nòble fidel al rei de França
D’aquesta fidelitat al rei Felip II August de França, per la sieuna cooperacion amb la corona francesa en divèrses conflictes militars amb Anglatèrra e los sieus aliats, e per lo sieu maridatge amb Alicia de Montmorency, familha de l’ostal reial, Simon poguèt devenir, fin finala, un nòble fòrça ben restacat amb la monarquia francesa.
Lo sieu zèl catolic l’empachèt de contunhar la luta pendent la Quatrena Crotzada, destinada a atacar Egipte, quand los contingents crotzats decidiguèron atacar lo pòrt crestian de Zadar, segon voliá Venècia. Segon los sieus paramètres, un catolic non podiá ne atacar un autre. Mas lutar contra unes erètges catars en las tèrras d’òc, un còp convocada la Crotzada pel Papat e iniciada l’an 1209, non supausava per el cap sòrta de problèma de consciéncia, e es aquí ont mostrèt la sieuna barbariá e crudeltat.
En aqueste circuit sanguinari, cal soslinhar lo chaple de Besièrs, ont gaireben tota la populacion foguèt chaplada, e lo legat (o representant del Papa) Arnau Amaury, respondèt segon qualques versions a la question sus cossí distinguirián los catolics dels catars amb la senténcia “Aucissètz-lo a totes, e Dieu reconeisserà los sieus”.
Pauc après, tombèt Carcassona, d’una manièra pauc onorable, pr’amor que los sieu comte Ramon Rogièr Trencavèl demandèt parlamentar mejançant una trèva amb los caps dels crotzats, ja a las pòrtas de la vila, e aquestes, en tot violar totas las nòrmas basicas de las trèvas, arrestèron lo noble occitan, que foguèt empresonat e moriguèt pauc après en circonstàncias fòrça estranhas (totjorn s’a pensat que foguèt assassinat). Lo mai beneficiat foguèt Simon de Montfòrt, que recebèt lo títol e las proprietats del vescomtat de Carcassona e tanben del vescomtat de Besièrs.
Simon IV de Monfòrt contunhèt lo sieu camin en tot cultivar las tèrras occitanas de destruccion e mòrt. En Bram, laissèt cecs (en de mai de los mutilar parcialament) un centenat d’abitants del vilatge, totes mens un, qu’aviá d’èsser lo menaire dels autres cent, e desfilèron davant los murs de la vila de Cabaret, pr’amor que volián que los abitants d’aquesta vila ne prenguèsson exemple e se sometesson facilament per paur a patir eles tanben de represalhas semblablas.
En La Vaur, quatre cents erètges finiguèron en lo fuòc, e la femna del senhor, Dauna Gerarda, malgrat èsser prens foguèt violada per los soldats de Monfòrt divèrses còps e après lançada a un potz on moriguèt.
A la fin de 1212 en Pàmias, e per consolidar las conquistas i domenis guanhats, Simon de Monfòrt convoquèt una amassada de nòbles, evesques e d’autras personalitats auctoctònas amb la mission de confirmar las nòrmas de la distribucion de las tèrras e fèus entre los crotzats e sus cossí se governariá dempuèi aquel moment lo territòri conquistat. Mas aquò volia dire que la noblesa occitana desapareisseriá e seriá remplaçada per la noblesa francesa, amb una subordinacion totala a la corona francesa. Occitània laissava de s’autogovernar mejançant la sieuna pròpia aristocracia.
Mas la Crotzada aviá encara un obstacle. Lo rei de la Corona d’Aragon, Pèire, tanben conegut coma “lo catolic” per la sieuna intervencion en la batalha de Las Navas de Tolosa en 1212 amb d’autres monarcas ispanics, decidiguèt protegir los sieus vassals occitans de la barbariá de la Crotzada. Inicialament, volguèt arribar a un pacte matrimonial, mejançant un maridatge entre Jaume, lo sieu filh e rei Jacme I lo Conquistador, i una filha de Simon, Amicia. Mas non podèron arribar a cap acòrdi e las armadas d’ambedós se trobèron en la vila de Muret en setembre de 1213. Maugrat que lo rei Pèire aviá mai d’escasenças per guanhar la batalha, la sieuna mòrt pendent la meteissa, balhèt a Simon, còntra tot pronostic la victòria.
En novembre 1215, pendent lo IV Concili Lateran, poguèt èsser reconegut coma senhor de totas las conquistas fachas e los titols dels autres nòbles occitans foguèron raubats e autrejats a el coma recompensa per las sieunas actuacions, justificadas totas per lo “ben de la fe catolica”.
Una revòlta de Ramon VI de Tolosa i Raimond lo Jove, futur Ramon VII, amb d’autres pichons nòbles occitans, poguèt conquistar tornamai bona part dels sieus dominis e Simon de Monfòrt decidiguèt assetjar Tolosa. Foguèt pendent aqueste sètge, que moriguèt esclafat per una pèira lançada per unas femnas dempuèi los murs tolosans, lo 25 de Junh de 1218. Una manièra ignominiosa de morir per un guerrier, segon los canons de l’epòca, mas totalament meritada segon los sieus enemics per la sieuna maissantisa e crudeltat.
Après la sieuna mòrt, foguèt considerat per las cronicas francesas catolicas coma un martir de la fe, digne d’èsser canonizat. Segon lo nòstre punt de vista actual, cal considerar Simon IV de Montfòrt coma un guerrier salvatge, mas tanben cal pensar qu’aqueste comportament tant sanguinari, non èra desparièr d’autres cavalièrs de l’epòca, fruch de còps de la cobedessa de tèrras e titols, e segon d’autres d’un integrisme fanatic e en tot exclusiu.
*Francesc Sangar
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
