L’astronomia es una sciéncia sens fin. E jorn après jorn avèm d’estonaments. Se fins uèi èra estada confirmada l’existéncia de planetas solament amb dos solelhs, ara, una còla scientifica que trabalha amb lo telescòpi KEPLER d’Arizona a pogut confirmar l’existéncia d’una planeta amb tres solelhs. E dison que fòrça planetas binaris – çò es amb dos solelhs al sieu torn – poirián èsser triples.
Aquò fa petita l’imaginacion utilizada pels umans en dessenhar de planetas de la Guèrra de las Estelas (Star Wars) coma Tatooine. Fins a uèi lo jorn se sospeitava qu’existissián, mas èra fòrça malaisit de’n trobar cap. La nòva planeta s’apella KELT 4ab e al sieu environ una estela que l’environa. Aquesta a, al sieu torn, doas estelas mai qu’orbitan sus ela. E son pro brilhantas coma per se poder veire tant coma la nòstra luna al cèl.
La descobèrta ajudarà la comunautat astronomica d’estudiar mai encara lo desvolopament dels gigants de gas qu’an una estela aprèp pr’amor que KELT 4ab es una planeta de gas massiva coma o es Jupitèr.
Aital, KELT 4ab gira a l’environ de l’estela KELT A un còp cada tres jorns. Prèp i an las estelas KELT B e KELT C que s’amassan un còp cada 30 ans e totes amassa amb KELT A un còp cada 4000 ans. Çò qu’es un fenomèn fòrça estranh.
L’autor de l’estudi a estat Jason Eastman, del Centre d’Astrofisica Harvard-Smithsonian e per o far a utilizat dos telescòpis robòts del KELT, un ensems de telescòpis que i a a demest Arizona e Africa del Sud.
Una atmosfèra desconeguda
L’atmosfèra d’aquesta nòva planeta, totun, es pas poguda èsser encara identificada, mas sembla que la primièra estela mai pròcha d’ela es fins a 40 còps mai granda que lo nostre solelh. Las autras doas estelas serián mai petitas e solament brilharián coma o fa la luna.
Aquesta descobèrta seriá ja la quarta planeta coneguda qu’a tres solelhs e s’es pogut descobrir ara pr’amor que KELT A brilhava plan – solament es a 680 quilomètres d’ans de la Tèrra – e pr’amor que las tres estelas s’an amassat aqueste còp e los astronòms o an pogut veire.
“Las planetas gigantas de gas coma Jupitèr son normalament mai luenh de lors estelas, coma o fa Jupitèr – çò diguèt Eastman -. Mas aquò solament es la teoria pr’amor qu’ara vesem que n’i a que son fòrça mai prèp. Cal ara estudiar quina causa los a fach èsser mai aprèp de la sieuna estela e tanben de las autras doas estelas, KELT B e KELT C”.
Per ansin, la còla scientifica qu’a fach l’estudi pensa tanben que benlèu son estadas aquestas doás estelas las qu’an provocat qu’aquesta planeta siá tan aprèp de KELT A. Totun, qu’aquesta planeta es fòrça desparièra de las autras e solament a pogut èsser descobèrta amb lo sistèma astronomic KELT pr’amor qu’es un telescòpi mai petit, qu’a un camp de vision mai long e pr’amor qu’a un pixelat mai exacte.
La istòria de KELT 4ab es un pauc originala. Foguèt descobèrta ja en 1972 mas en aquela epòca se pensèt qu’èra solament una planeta amb un sistèma binari , çò es doás estelas, e pro. Lo meteis Eastman confirmèt qu’en totas las observacions fachas fins a uèi lo jorn, las doas estelas KELT B e KELT C semblavan d’èsser solament una. Fins a la descobèrta d’Eastman.
Al delà d’aquò, s’es sabut que l’Agencia Espaciala Europèa a una mission amb un satellit qu’espepissarà aqueste sistèma triple pendent las proplèus annadas. Aquò ajudarà a conéisser ont son plaçadas amb mai d’exactitud, la sieuna massa e lo son radi. “Mas tanben lo sieu movement – çò diguèt Eastman -. E aquò es un fach passionant”.
Christian Andreu
