L’an 1095 foguèt lançada la primièra crosada. Inspirada per la pietat, las crosadas norririán l’avaricia de la classa mercadièra, la borgesia, e en particular aquela dels ciutat-estats Gènoa e Venècia. Aquelas èran rivals pel contraròtle de la Mediterraneà. Venècia capitèt. Las armadas crosadas avian besonh de Venèci. Aprep la primièra crosada la rota per tèrra deveniá trop dangierosa.
La borgesia de Venècia e tanben de las autras vilas de la Crestianitat èran plan contentas de s’enriquir gràcias a las crosadas. Las crosadas norririán las entrepresas mercadièras-capitalistas, I comprés lo fenomèn dels Cavalièrs del Temple dichs Templaris, e menarián a l’importacion de produchs, dels arts, de las sciencias e d’idèias desconegudas als Europèus. Constantinòple meteis èra un cible de la gelosia occidentala – son pòble tanben crestian, mas scismatic, avent besonh d’èsser reunit amb la Gleisa romana.
Los arabis musulmans èran a lor torn conquerits pels novèus guerrièrs d’Asia. Los turcs, apelats saracens pels occidentals, venián dels païses de l’oèst de China, que coneissèm uèi pel nom Sinkiang (Xinjiang), o Turkestan chinés. Cavalièrs nomadas, coma los mongols, avián adoptat l’Islam e arribavan en Palestina, possent los assauts a las frontieras bizantinas. L’emperaire grèc faguèt apel al papa per l’ajudar.
Los arabis avián permás los crestians de vesitar los luocs sancts, mas los saracens o refusavan. Es aquò la rason d’èsser darrièra las crosadas. Per protegir los pelerins, èran establits dos ordres monastics. L’un d’eles, los templaris, èra una ordre de guèrra. L’autre s’apelava los ospitaliers. Eran ambedós ordres de monges, celibats. L’establisament dels ostals dels templaris tot al long del camin pelerin d’Euròpa fins a Palestina enriquissiá aquesta organizacion, que podèm apelar una entrepresa capitalista. Los templaris augmentavan lor poder, lor tresor e lor influéncia, en Asia , en Euròpa e en tota la region mediterranèa. Un de lor centres famoses era lo Temple de Londres.
Despuèi los primièrs sègles ap. J.C., los monges avián vencuts pels principis establits pels sants Basil (dins l’est) e Benedicte (dins l’oèst), fondats sus la pauretat, la castitat e l’obesissensa. Lo primièr ordre monastic de l’oèst èra fondat per Sant Benedicte de Nursia. Cada mostier cultivava sas tèrras afin de norrir los monges, qu’avián eles meteisses fachs lo trabalh. Mas un novèl ordre, los cistercians, en Anglatèrra en particular, devenguèt emplegador d’obrièrs non monastics. Eles que trabalhavan sus las tèrras cistercianas +eran salariats. Avèm encar, dins las BDs e filmes, l’imatge del monge edonist e gormand, imatge umorós que nos ven dels Cistercians de l’edat mejana. Eran ja los objectes de l’umor paisan e borgés.
Los monges devenguèron capitalistas, emplegadors d’obrièrs salariats. Lo capitalisme desvolopava ab lo poder e l’influéncia dels pòrts e de las vilas de la crestianitat. L’edat mejana seriá marcada pels conflictes de mai en mai regulars entre las vilas – zelosas de protegir e avançar lors “drechs” e ganhar lo poder e lo patronatge – e la noblessa feudala, que contrarotlava l’estat e constituava un obstacle al desvolopament borgás.
L’atge d’aur d’Occitània e la crosada
Lo bercèu del capitalisme èra alavetz la mediterranèa, e los estats de la region trobavan lor prosperitat per mejan de las crosadas. Los banquièrs italians obtenguèron una dispensacion papala per perseguir lors entrepresas financialas, ab una clientala facha de nobles ansin que mercadièrs. L’edat mejana, en morissent, donèt naissensa a un capitalisme enfantin, produch de sa matrissa.
L’atrocitat que metet fin al naut mejan atge foguèt la crosada albigesa. Una “eretgia” orientala, lo catarisme, possedissent una organisacion eclesiastica a seuna, aviá ganhada una granda influencia dins los païses de la lenga d’Òc, gràcias a la tolerància dels princes occitans, lor modernitat progressivista, e lors esperits ferotjament independents. Roma tremblèt, e lo papa Innocent III e lo rei francés lançeron una crosada contra lo país d’Òc, destrusent sa civilisacion e annexant lo país al reialme francés. Aquela èra una leison valabla pels reis d’Euròpa, envejoses de lors nòbles.
Plusors s’unirián ab la borgesia afin de sasir las tèrras de la noblessa – mas parlarèm mai d’aquò mai tard, en particular a regard d’Anglatèrra. Lo darrièr dels trobadors, Guiraut Riquièr, cansonariá de la tragedia de la crosada, trobant aprep son refugi ab los Jusieus de la peninsula ibericaa.
Aprèp los catars, caliá destruire los templaris. Encara, foguèt lo rei de França que menèt l’accion. Las riquesas dels templaris foguèron confiscadas, e l’ordre foguèt suprimida, sos membres exterminats. Los conflictes feudals marcarián los sègles a venir, e lo profièch de tot aquò seriá per la borgesia.
Los mongols e Venècia. La crestianitat e l’èst luenhan
Los viatges de dos entre un grand nombre de viatjaires, lo fraire franciscan Odoric, e Marco Polo de Venècia, son representatius dels ligams establits a l’epòca entre China e los autres païses asiatics e l’occident. Aquò va mai luenh que la majoritat d’uèi pensa.
Polo persegiguèt los pases de son paire e dels autres aventuriers, sul camin del nòrd. Lo franciscan Odoric persegiguèt el d’autres franciscans, sul camin marin del sud. Los dos arribèron en China, una China qu’aviá agut son atge d’aur plan abans. Mas Polo e los autres, inhorants dels esplendors dels Sung, China, Yuan, jos los Mongols, èra un país fantastic, un país de meravelhas.
Los mongols frapavan de terror la Crestianitat, qu’aviá entenduts los reportatges de la ferocitat d’aquestes guerrièrs asiatics. Lo papa resolguèt los apaisar. Tre lo debut del sègle XIIIen i aviá un arquevesque catolic de Beijing, e los franciscans avián ja establits los mostièrs en Vietnam e Borneo, entre autres païses, pendent las annadas 1300.
Aquestes ligams serián romputs aprèp lo despart dels mongols de China, e aprèp l’an 1368 una dinastia indigèna, los Ming, aviá ja expulsats los crestians e copada la rota de la seda.
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
