En bèl mièg de la Sala dels Ilustres, dins lo bastiment del Capitoli de Tolosa, una mena de finestra improvisada nos invita a nos apressar discretament de La Polida Paula e amb ela, espiar enbàs. Quand nòstra mirada seguís la d’aquela persona al pòrt altiu, desapareish sul pic l’immensa galeriá decorada ambe los demai tablèus dels pintres tolosencs.
Remebrètz-vos : lo jorn ont lo president Sadi Carnot la visitèc en companhia de Benjamin Constant e d’Alexandre Falguière, l’an 1891, trobèt la sala plan despolhada. Pr’aquò, fasquèt que l’Estat francés vòlga plan finançar las òbras sens cap mirament sul contingut artistic! Aquò s’a pas vist jamai !
Aital, lo tabléu que Henri Rachou concebèt entre 1892 e 1896 perlonga aquela sala de 8 mètres de larg. E mesquinejèt pas sus la talha coma Leonard de Vinci amb la siva Joconda ! De fach, amb una tela de 1200 x 1963 cm, pareish que lo personatge central siá de carn e d’òs.
L’estil epurat d’aquel retrach en pie dobrís sus la realitat de tot un monde que nos invita a descobrir la polida Paula, capgirada vèrs son passat.
Per delà las drapariás violetas de la tenguda reneishança que carga aquela femna, podem destriar la cinta mai clara que li cenh elegantament la talha. La lutz que provén de la finestra met en relhèu lo galon brodat d’aur delimitant los limits de l’eleganta rauba. Pr’aquò, las tonalitats ametistas remembran la temperança de son presumit caractèr, mescla de luciditat e mestresa de se coma una simbiòsi d’èime e d’esperit. Serà aital que nos representarem aquel personatge ?
D’autres pretenon que lo color ametista es ligat a l’obesissença e la somission, al sacrifici e a l’expiacion. Alavetz, qui a rason ? Cossi èra aquela icona de beutat ? I perqué, coma ac vol la legenda locala, li caliá pausar sus aquel balcon ?
Un personatge misteriós
Lo tabléu costeja la representacion del papa Urban II quand vinguèt a Tolosa per consagrar lo comte Raimond de Sant Gil abans de la prumièra crosada. I a pas trop matèria a ríser : serà pr’aquò que Paula li mostra pas que l’esquena ? Òc ben : darrièra l’istòria de la vila, i a totjorn de crosadas e d’episodis traumatitzants. Alavetz, iéu fariái parelh qu’ela e prefeririái gaitar per la finestra. Benléu imaginariái un futur mai risent.
A prepaus de son present, i a pas trop matèria de se regaudir tampauc. L’imaginàri collectiu pretén que l’an 1533, los Capitouls de la vila la nomenèron per balhar las claus de Tolosa a Francés Ier. Çaquelà, lo livre dels annals municipalas de Tolosa (archives municipales de Toulouse- AA 82) preten que foguèt lo joven ingenièr Bernard Nalot que, en sortissent d’una màquina de son invencion, ofriguèt en mans pròpias las dichas claus.
Alavètz, perqué avèr atribuït a Pauleta aquela gesta ? Se coneishiá plan lo gost del rei Francesc de Valois per la bèlas arts e la literatura e son desplaçament fins Tolosa, foguèt presentat oficialament coma una mena de pelegrinatge a las Verges de Nostra Dama de l’anonciacion del Puy en Velai e de la basilica Sant Cernin de Tolosa. Acompanhat per tota sa cort, s’aprofeitava atanben per donar a conéisher a las diferentas provincias lo fast del monarca del “redreçament” cultural. Tant d’argent despensat per se voler fer véser ?
En seguissent lo cors del trajècte del rei, s’enseguís que lo dich desplaçament èra sustot altament diplomàtic. Sabem çò que es la cultura : pas pus qu’un maquilatge per las tractacions economicas que permet de fer sang de nòu.
De fach, passada la visita a la catedral del Puy, s’entretenguèt ençò d’Armand de Polinhac amb Cériphe Rays, l’emissari de Khayr al Dinin, coneishut coma Barbarossa, novelament mèstre del Magreb e en guerra doberta contra la flauta espanhola.
Puèi, arribat a Galhac, en luòc d’anar directament a Tolosa, fasquèt un bestorn pel vilatge de Mazareta, entre Montreal e Mirapeish, comtat regit per Felip III de Levis que se mostrèt mai que fidel al poder reial coma al naut clergat del pus conservador.
Benléu que lo rei Frances de Valois voliá negociar un quicòm amb la Glèisia per arrengar son omològ britànic, femnaser e desirós d’en esposar mai d’una.
Enfin, passada la visita de la basilica Sant Cernin, lo rei sopèt en çò de Jean de Bernuy, lo mai important negociant internacional de pastel que aviá de contactes de pertot e que li servisquèt deja per pagar la caucion necesària a sa liberacion quand restèt presonièr a Pàvia.
L’economia francesa era en recession, las caissas voidas, e caliá aumentar lo benefici extrach de totas las taxas possibles (talha, gabèla, doana, patentas, venalitat de la cargas e dels oficis, lotariá d’estat, ….). Que de milhor que de s’acocinar amb un dirigent del CAC 4O de son temps ?
Aquò se pot pas explicar, enfin ! Pr’aquò, los encargats de comunicacion del rei se trobèron quicòm mai per justificar lo desplaçament : de mai, parlar d’argent, quina vulgaritat !
Doncos, se los escrivans oficials de l’istòria instrumentalitzèron la nòtra Pauleta, atanbén ocultèron las colissas d’aquel despalçament stratègic. E l’expression de la Polida Paula, en luòc d’ésser altiva, se foguès amarga ? Se aguès comprés la maquinacion ? Préner las claus de la vila, la moneda e la pus bèla jova en un sol jorn, quin topèt de capitan qu’aviá aquel monarca !
Díser que los tolosencs pensàron de tot temps que Paula de Viguier, per ordre dels Capitols, mostrava sa beutat jamai vista sus terra de sa finestra dos cops per setmana sonque per contentar lo poble de la vila !
Sul tabléu d’Henri Rachou, a pas lo cor a mirar dins los uelhs lo monde agropat sus la plaça. Non : sa mirada me deisha pensar que la rason d’estat l’obligava a se calar e a fénher la supèrba.
Dins la sala dels Illustres son dressat a l’entorn los retraches d’una clica d’omes d’armas : lo general Dupuy, los artilhièrs que se’n van de Belfort en deishant tot en flamas.
Es plan normal que aja pas enveja de se girar, ni d’un costat ni de l’altra.
Per tant, quand Tolosa se federa es capaç de valentisa. Lo tabléu de Jean-Paul Laurens tot pròche, anomenat “La Muralha” mostra plan amb quina eficàcia lo poble de la vila arrestèt los invasors del Nòrd.
Ai, Pauleta ! Aviás pas que 15 ans quand ton camin crozèt lo del Rei Francesc ! Que se’n diguèron de causas sus ta persona ! D’unes elogiosas, d’altras pas tant ! Te tracasses pas per aquò : es lo lot de totas las femnas dempuéi del passatge d’Eva sul planeta. I aurà totjorn una lenga de pelha per te tacar, sustot se foguères tant desitjabla coma dison ; tot aquò, sens comptar amb los escrivans coma Gabriel de Minut que pretén aver vist totas las parts de ton anatomia….
Te’n faguès pas, Pauleta : uéi encara, en 2017, lo monde de Tolosa associa ton personatge a la perfeccion. Podes repausar tranquilament !
Aital, lo monde que sul tabléu de Rachou t’admira d’una plaça es lo pòble tolosenc de tostemps, atemporal e admiratiu.
De vertat, avètz pas vist jamai una plaça bèla devath de l’Ostal d’Assezat representat en tercer plan sul tabléu ! Aquel bastiment, símbol de la creissança economica de Tolosa es ligat al comerç del pastel mai a pas res que véser amb la família de Bernuy que, en traders de la prumièra ora, s’aficha pas jamai en prumier plan de las representacions e opera sas tractacions financeras mai discretament, en borrant per darrèr de la gent.
Ai Paula ! Se se parla tostemps de ta beutat, uéi nos podes gaitar de ton cèl se voles, e si que non eris libre de far tot çò que t’interessa vertadièrament, deslivrada per tostemps de las obligacions mondinas.
Isabela Piquemal*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Fonts :
Archives Municipales de Toulouse- AA 82
C. Clément et Sonia Ruiz, Toulouse secret et insolite, Les beaux jours, 2014, p.16
http://belcikowski.org/ladormeuseblogue/?p=28 A propos de la visite de messeigneurs les enfants de France et des Roy et Reyne de Navarre au château de Mazerette en 1533
http://www.augustins.org/fr/oeuvre/-/oeuvre/33513
