I a còps que hèm questions que, sovent, ne pòden pas estar responudas. Mes quan arrivan los cercaires e disen : qu’estó aquò ! Donc demoram estonats, pr’amor que jamei dengun l’avèva pensat dinc a uei lo dia. Aqueste qu’ei lo cas de l’oxigèn. Despuish hè quan qu’avem oxigèn a la planeta e despuish quan podem alendar plan com hèm tots uei ? Aquesta qu’ei la question que responó un recent estudi. E la conclusion qu’ei estonanta.
Òc, ei estonanta pr’amor que l’estudi confirma que lo procés que permetó a la nosta planeta d’aver aire e oxigèn que demorè, au mensh 200 milions d’annadas e qu’aquò, fin finau, qu’arribè, haut o baish hè 2,5 bilions d’annadas. Lo procés qu’ei estat nommat Oxidacion Grana e pendent la fin deu medish la nosta quita atmosfèra qu’avèva dejà pro d’oxigèn entà perméter la sortida de la vita de dens la mar cap a la Tèrra.
Totun, pas tots los cercaires i son d’acòrd. « Lo procés d’arribada d’oxigèn a l’atmosfèra acabè hè 2,2 bilions d’annadas, çò digó Chadlin Ostrander, de l’Universitat d’Utah. Totas las dadas qu’ac confirman ».
L’estudi deus isotòps
Entà arribar ad aqueth resultat los cercaires qu’analisèn los nivèus d’isotòps de sulfur de talli e tanben autes elements quimics de l’atmosfèra e poguèron aver ua seria de cambiaments deus nivèus d’oxigèn patits peus oceans. Aqueths cambiaments que’s debanèn tanben quan i avón grans cambiaments d’oxigèn a l’atmosfèra. Que i avó epòcas criticas e tanben autas dab mei d’oxigèn qu’uei, mes qu’estó, çò digón los cercaires, un procés que demorè mei d’un centenar de milions d’annadas.
“Las fòrmas mei primitivas e originaus de vita de la nosta planeta que’s formèn aus oceans. Totun, enqüèra n’èm pas segurs quan se debanè aquò, çò ajustè Ostrander. Que calèva conéisher los nivèus d’oxigèn deus oceans entà compréner mélher com se desvolopèn aqueras ancianas fòrmas de vita marinas ».
Tres annadas a, l’equipa de cercaires descobrí que l’oxigèn avèva pas format part de l’atmosfèra dinc a 200 milions d’annadas mei tard de la fin deu procés d’oxidacion e açò qu’ei hòrt mei tard de çò que’s pensava. Mes que demorè demostrat peus nivèus isotopics de sulfur de talli de daubuas ròcas que i avó abans lo periòde de l’Oxidacion Grana e qu’enqüèra pòden estar trobadas uei.
Pr’amor que la formacion d’aqueras rèstas d’isotòps de sulfur de talli ei plan rara de trobar. E solament pòden demorar a la ròca se i a pas oxigèn, çò que demostraré que l’oxigèn arribè a la Tèrra 200 milions d’annadas après aqueth periòde conegut coma l’Oxidacion Grana.
Atau, e pendent la prumèra mieitat de l’existència de la Tèrra, aquesta n’avó pas oxigèn ni a l’aiga ni a la tèrra. L’oxigèn qu’estó produït per cianobactèris que i avèva a l’ocean abans de l’Oxidacion Grana. E quan sortiva de la mar que demorava destrusit pr’amor deus gas de l’activitat volcanica. Mes l’estudi demostrava que i avèvan nivèus d’isotòps de sulfur de talli un còp, puish dessapareissián e puish tornavan a aparéisher, çò que soslinhava que los nivèus d’oxigèn a l’atmosfèra, pendent l’Oxidacion Grana, que cambièn plan. E que, mei qu’un procés, estón divèrs processes au còp.
“L’atmosfèra de la Tèrra n’avó pas tot l’oxigèn de besonh entà la vita après l’Oxidacion Grana. Calguèron milions d’annadas entà poder balhar pro d’oxigèn a tota l’atmosfèra a nivèu biologic, quimic e geologic, çò afirmè Ostrander ».
“Qu’estó ua sòrta de loteria. Que i avó granas produccions d’oxigèn, que sortín despuish la mar a l’atmosfèra mes qu’estón leù destrusidas e aquò, que demorè en arren. Adara que cau estudiar quau estó lo moment dret que tota l’atmosfèra demorè dab pro d’oxigèn entà sostener la vita, çò digón los cercaires ».
Entà poder arribar ad aqueth resultat, los cercaires que tanben trobèn que i avó epòcas dab oxigèn e epòcas shens oxigèn, tanben après la fin de l’Oxidacion Grana. Aquò que vòu díser que l’atmosfèra de la planeta avó enqüèra besonh de divèrs milions d’annadas entà s’adaptar a navèras condicions, çò ei a l’oxigèn. E maugrat que seré plan interessant conéisher quan acaba aqueth procés, los cercaires qu’afirmen qu’enqüèra ei un mistèri. L’estudi estó publicat au numeric Nature.
“Las dadas qu’avem solament confirman quan los oceans avón un nivèu haut d’oxigèn, çò ajustè Ostrander. Tanben podem confirmar que quan l’atmosfèra avèva pas oxigèn que’s debanava çò de parièr aus oceans. Aquò vòu díser que los oceans e l’atmosfèra qu’avón oxigèn a nivèu generau au medish còp, qu’ei hè 2,5 bilions d’annadas. Qu’estó lo moment que la vita a la Tèrra podó comencar a alendar, car a l’ocean bèth temps a dejà qu’alendava. Au mensh 200 milions d’annadas abans.
La redaccion
Fotografia principala : Marcela Escandell/CC
Aquesta cronica suu Ràdio país:
