LO RETORN DAU GAELIC
Amb la publicitat dins de luòcs coma l’aeropòrt d’Inverness, en Escòcia, sus lei benfachs dau bilingüisme, òm pòt confirmar que la preséncia de la lenga gaelica, e mai minoritària, comença d’èsser visibla tornarmai en Escòcia. La meteissa publicitat informa toristas e escocés sus coma cambiarà sa vida en aprenent una lenga coma la gaelica. Per tant quauqueis uns començan ja de parlar dau retorn dau gaelic en Escòcia.
Aqueste tipe de publicitat e d’autras fan partida d’una campanha qu’a començat aquest an en Escòcia per assajar de sauvar la lenga gaelica escocesa, una lenga que solament èra parlada per près de 90 000 personas. Totun, leis expèrts avisan qu’entre lei mai joves, aquesta lenga comença de renàisser. Dins d’autrei país, coma Canadà, es parlat encara per aperaquí 10 000 personas de mai.
Aquestei chifras son ges bònei. Son solament l’1,1 % de la populacion de tot lo país. La causa n’es estada l’enebicion de l’estat britanic de parlar gaelic dempuei 1872 dins leis escòlas e s’aquò se passava, èran punits amb severitat. Es parlat encara e sustot dins lei tèrras autas escocesas e dins leis Illas. Mai la creissença que lei lingüistas an trobada per aquesta lenga dempuei quauqueis annadas per pus dau 50% de personas qu’an mens de 18 ans es una nòva estonanta e plena de futur.
Robert Dunbar, cap dau Departament de Lengas Celticas a l’Universitat d’Edimborg pensa que la reüssida a per causa l’expansion de la lenga gaelica dins leis Illas de l’Oèst escocesas e tanben fòra d’aquestei. En 2007 solament i aviá una escòla dins aquesteis illas ont s’ensenhèsse en gaelic, uei lo jorn ja ne son 5. Una d’aquestei es situada a Glasgow e una autra a Edimborg e lo nombre d’estudiants a crescut de pus d’un tèrç. En mai d’aquò, lo Ministèri dei Lengas Escocesas a aumentat la despensa de fins a 400 000 liuras esterlinas pendent lei darriereis 8 annadas per amòr d’una mai granda demanda dei parents.
L’istòria d’una reüssida
Per Karen Campbell, que rèsta a Kilmaluag, un pichòt vilatge situat a la còsta nòrd de l’illa d’Skye, enviar leis enfants dins una escòla gaelica siguèt una decision logica. Lo gaelic èra estada sa premiera lenga: “Coma lo sabi escriure e legir, pensi que meis enfants son en melhora posicion per l’aprene. En mai d’aquò, an de poder presar sei lenga e cultura, unicas au Mond, per aimar après leis autrei culturas que i a sus la planeta”.
Coma Karen, de centenats d’escocés que rèstan dins leis illas an decidit d’enviar seis enfants dins d’escòlas gaelicas aquestei darriereis annadas. Aquelei que parlan pas la lenga pensan pereu qu’aquò es una escasença unica per aprene d’autrei lengas per amòr que lo bilingüisme – coma o soslinha la publicitat dau govèrn escocés – ten solament de benfachs per que lei personas.aprengan après d’autrei lengas.
De mai, la television gaelica espeliguèt en 2008. Èra un acòrdi de cooperacion entre la BBC e MG Alba, una entrepresa de comunicacion gaelica. Uei lo jorn arriba cada setmana a pus de 700 000 personas, fòrça pus que non pas lo nombre de locutors de la lenga gaelica –fins a 8 còps de pus -. Entre lei programas n’i a d’espòrts coma lei partidas de rugbi escocés, la musica tradicionala escocesa e divèrs programas de ficcion fòrça populars. Totei sotatitolats en anglés.
Se parlam amb aquelei que pensan qu’ara la lenga gaelica tòrna créisser, ges d’elei pensa que la politica i aga ren a veire. Leis aspiracions d’independéncia escocesas aurián en ges de cas una influéncia sus la creissença de la lenga. Pensan, pasmens, que uei lo jorn i a una mai granda sensibilitat culturala en cò dei personas ansin coma una mai granda diversitat lingüistica qu’a per causa la mondializacion. En aquò, benlèu an rason, per amòr que lo gaelic de l’Illa de Man, qu’aviá pus de locutors après 1990 – ansin o aviá declarat l’UNÈSCO – tòrna uei lo jorn tanben èsser parlat après mai de 20 ans. E lei chifras dei personas que lo parlan creisson pereu cada jorn. Questions collateralas de la globalizacion.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
