La vida de Gondovald, primièr rei d’Aquitània, es una istòria d’illegitimitat (o pas), d’exili, de trasïon, de guèrra e, fin finala, de nòva traïson fins la sieuna mòrt. L’istoriografia anglesa l’a tractat totjorn coma un aventurièr sens cap dret a la sucesion reala. L’istoriografia francesa, totun, l’a considerat coma lo primièr monarca aquitan. Es malaisit creire que totas las grandas vilas dobriguèsson las sieunas pòrtas d’una forma tant lèu a un bastard e que los aquitans volguèsson pas èsser realament independents dels envasidors francs. Mas Gondovald tanben èra franc e la sieuna es l’istòria d’un nòble franc que benlèu utilizèt Aquitània per lo sieu benefici pròpri e pauc mai. Pus de mil cinc-cents ans après, la sieuna figura contunha d’èsser polemica.
Aital, Gondovald poiriá aver estat un filh natural e pas reconegut del rei franc Clotari I. O pas. Çò de segur es qu’una femna que declaravá s’aver cochat amb el presentèt son filh al rei franc Childebert en tot explicar la sieuna istòria. Aqueste, rei de París e Orleans, e qu’aviá pas cap filh, l’aculhiguèt e lo nomentèt eretièr.
Lo sieu fraire Clotari, que voliá tanben la corona, aimèt pas gaire aqueste nomentament e envièt Gondovald a Soissons per li copar los cabèls longs, simbòl de neishença reala. Maugrat aquò, Caribert, lo nòu rei de París permetèt que Gondovald aguès tornamai los cabèls longs. E coma que tanpauc aviá filhs, tornèt lo nomentar eretièr. Cal pas dire que los sieus tres fraires tanpauc aimèron pas aqueste fach. Un d’eles l’envièt a la preson en Colonha. Pr’aquò Gondovald fugiguèt de primièr a Itàlia e après mai lonh encara, a Bizanci, per fugir de la venjança dels tres fraires conspiradors que volián la siuena mòrt, Gontran, Sigebert e Chilperic.
La conspiracion dels nòbles
Maugrat tot aquò, l’atmosfèra als divèrses reialmes francs èra ja de guèrra civila. Los reis d’Austrasia, Borgonha e Neustria volián amassar totes las tèrras en un solet estat mai poderós. Un solet estat per totes los francs. Alavetz, en 579, los nòbles decidiguèron convéncer Gondovald de los ajudar, la division dels territòris èra un fach positiu per eles e caliá arrestar aquesta decision reala.
Serà en 581 quand lo duc Boson, un dels caps de la conspiracion trobèt Gondovald en Constantinòble e lo convenquèt de tornar a tèrras francas per liberar Aquitània. Gondovald, en aquela epòca cresiá pas en aquesta proposicion politica mas sembla que li arribèron divèrsas demandas d’ajuda de vilas aquitanas que volián se liurar del jo franc.
En aquela epòca, la majoritat dels abitants d’Aquitània èran gals o galloromans e tanben bascos. Çò es una populacion etnica qu’aviá pauc en comun amb los francs del nòrd. Pr’amor d’aquò es fòrça possible que quand Gondovald arribèsse a tèrras aquitanas las grandas vilas del luòc dobriguèssen las sieunas pòrtas al nòu rei aquitan. Una autra teoria es malaisida d’explicar. Èra pas important que lo nòu prince aquitan foguèsse tanben franc. Çò de mai important èra que Gondovald declarava Aquitània liure de leis francas. E benlèu èra aquò çò que voliá lo pòble, la nacion.
En 582 Gondovald laissa l’Empèri bizantin per Marselha amb una grand tresaur d’aur, argent e objèctes precioses. Amb el i a lo patrici Mummole, revoltat contra lo rei franc e d’Avinhon. En aquel moment se debana un fach estonant, lo duc Boson, qu’aviá trobat Gondovald en tèrras bizantinas e que l’aviá convencut d’èsser rei dels aquitans vòl lo tresaur per el e après enviar Gondovald a la preson li pana tot lo tresaur. Mummole, totun, l’ajudarà a fugir a una illa que i a davant Marselha.
Quand la guèrra civila aurà començat en 584, Mummole crida Gondovald un autre còp. Ara, amb l’ajuda de Desiderius, duc de Tolosa. Un còp en Avinhon Gondovald aurà una armada e lo sieu tresaur. Totes amassa marcharàn pendent aquela an vèrs Aquitània. Pauc après arriban a la vila limosina de Briva. Aquí serà coronat rei dels aquitans. Après aquò las vilas dubriràn las sieunas pòrtas una après l’autra al liberator: Perigòrd, Engolesme, Peitieus, Caors, Agen. Puèi Gondovald arribarà a Tolosa e Bordèus, que tanben li juraràn fidelitat.
Après divèrses fachs de guèrra amb los francs, totun, lo sieu reialme demorarà situat al sud de Garona. E maugrat qu’a tanben l’adesion de la Novapompulania basca, aquestes, los bascos, faràn pas mai granda la sieuna armada. Amb eles benlèu poiriá aver agut un regne mai long. Es malaisit de dire.
L’armada del rei de Borgonha, que vòl ajudar los sieus aliats de Neustria e Austrasia arribaràn lèu a Garona e Gondovald aurà de fugir a Sent Bertran de Comenge ont espera l’ajuda militara dels etèrns enemics dels francs, los visigòts.
L’armada burgondia i arribarà en febrièr de 585. L’ancian amic de Gondovald, Commune, ara lo traïrà e lo balharà als francs. Aquestes l’auciràn mas tanben Comune e los autres traïdors. Après la mòrt de Gondovald, Aquitània tornarà pas a èsser un reialme independent fins l’an 629, gaireben cinquanta ans puèi. Caribèrt II serà lo segond rei d’Aquitània tanben per pauc temps (tres annadas). Seràs pas fins mai de 150 annadas après qu’Aquitània serà un regne estable e long (fins la fin del sègle X).
L’istòria de Gondovald es mai benlèu un episodi anecdotic que la fondacion reala del regne aquitan, un dels mai grands de l’Euròpa medievala de l’epòca. Totun, cal remembrar que foguèt (benlèu) un filh illegitim, un aventurièr e un exiliat lo primièr rei, franc, d’Aquitània. E que lo sieu regne demorèt pauc, fòrça pauc temps.
Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
