Las istòrias de gigants an demorat, e demòran encara uèi lo jorn, un mistèri. Plusors culturas n’an parlat e plan al long de l’istòria. Per ansin, es una suspresa la confirmacion arqueologica del primièr gigant conegut. La sieuna nautor, totun, es pas gaire pauc comuna uèi e confirmariá que, sovent, los gigants foguèron personas plan nautas mas que benlèu foguèron gigants pr’amor que foguèron “grandas personas”.
Es aital cossí una còla d’arqueològs, en tot estudiar mai d’un cran de los tombèls reials de l’anciana Egipte a pogut balhar nom al primièr gigant de l’istòria coneguda: Sa-Nakht, faraon de la tresena dinastia ( 2.700 abans lo Crist) que fasiá, segon son cran 1,97 mètres.
I a mites amb d’istòrias de gigants a tota la planeta; gigants araneses coma Mandrònius, gigants del nòrd de l’epòca anteriora als vikings, titans de la mitologia grèga mas cap encara èra tant ancian e amb un nom pròpri. E òc, pr’amor que çò que uèi sap la sciéncia – una creissença continua que balha la condicion de gigantisme quora lo còs genèra tròp d’ormònas de la creissença per rason d’un tumor en la glandula pituitaria cervelara – èra pas conegut aital e los gigants benlèu existiguèron, mas pas cossí foguèron descriches.
L’esqueleta de Sa-Nakht foguèt trobada en 1901 en un tombèl reial en Beit-Khalllaf, Egipte. D’autras analisis ja avián estimat que los uasses èran de la tresena dinastia ( fa prèp de 4700 ans). Après foguèt estimat que fasiá 1,987 mètres e qu’èran del faraon Sa-Nakht. Aquò balhava una nautor encara mai granda que la de Ramses II, lo faraon mai naut conegut dins l’istòria e qu’aviá fach 1,75 m. Cal dire tanben que la majoritat d’òmes de l’epòca fasián 1,7 m.
Un òme que manjava plan
Los ancians faraons d’Egipte manjavan plan melhor que los autres òmes d’aquela epòca e benlèu pr’aquò èran mai nauts. Lo nòu estudi publicat originalament al jornal The Lancet Diabetes&Endocrinology confirma que lo cran e los òsses son de Sa-Nakht. Lo gigant mai ancian de la Tèrra conegut aviá nom. De mai, “los uasses mostravan senhals de creissença mai que nauta e èran clars senhals de gigantisme – çò diguèt Michael Habicht, egiptològ de l’Universitat de Zurich-. Aquò suggerís que benlèu Sa-Nakht patissiá gigantisme e seriá per ansin lo cas mai ancian d’aquela malautiá a la planeta. Cap d’autre faraon foguèt un gigant”.
Al delà d’aquò, l’arqueologia a pogut soslinhar que las primièras dinastias de l’anciana Egipte volián de servents pas gaire nauts al servici reial. “Las rasons encara demoran un mistèri – çò diguèron los arqueològs – mas fa pensar que benlèu los faraon e los princes aital semblavan mai nauts encara”.
La confirmacion que lo gigantisme a l’epòca èra pas vist coma una malautiá son los uasses de Sa-Nakht, sepelits en un tombèl reial. Lo gigantisme – confirmèt la còla qu’a fach aquel nòu estudi – èra vist coma una causa positiva. Uèi sabèm que las personas que l’an la patisson e que es una malautiá plan grèu”.
Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
