LO MOND DE PROCONSUL
L’espècia Proconsul africanus, uèi amb lo nom de Proconsul heseloni, foguèt una espècia ancessora de l’òme e tanben de totes los monards actuals, primats o pas. Sonque pr’açò los cercaires la classifican coma una espècia fossila clau. Mas tanben es uèi lo jorn una de las espècias pus deconegudas dins l’istòria de l’evolucion umana e benlèu pr’amor que n’es un ancessor plan, plan luenhan.
Proconsul foguèt descobèrt per Louis e Mary Leakey (d’efièch foguèt Mary qui descobriguèt lo cran e tròces d’esqueleta) en 1948, prèp del lac Victòria, en Kenya. A l’epòca, la sciéncia li donèt tota l’importància de besonh, pr’amor que la sieuna anatomia plan luenhana – visquèt fa aperaquí 18 milions d’annadas – confirmava que podiá èsser ancessor de totes los monards del mond (e pas sonque de primats e d’ominins).
Segon la descripcion de Louis Leakey de 1948 « foguèt un èsser plan important car balhèt cèrtas senhals sus la genetica comuna qu’an uèi los monards e l’òme. Las dents caninas fan pensar mai en un monard. Pasmens, lo cran – mai que mai lo front – fa sospechar que foguèt tanben ancessor nòstre. Aguèt dos incisius, un canin, dos premolars e tres molars en naut e en bas […]. Aguèt d’orbitas grandas mas d’uèlhs pichons. L’ausida foguèt semblanta a la dels cercopitecides actuals. La sieuna capacitat cerebrala foguèt estimada en 167 cm3. E foguèt una espècia robusta, car l’especimèn trapat pesava 18 Kg. En mai d’aquò, foguèt pas bipède mas arboricòl e manjava de frucha dels arbres ».
L’epòca de Proconsul
De recentas descobèrtas paleontologicas del sègle XXIen –Ardipitecus o Orrorin – entraïnèron desbrembar d’autras espècias tanben plan importantas en l’evolucion umana. Uèi sonque los qu’an mai edat rebremban encara Proconsul. Ancessor luenhan de totas las espècias de monards actualas (primats o pas), deuriá pas èsser dublidat aisidament pr’amor que Proconsul e la sieuna epòca foguèron clau per la naissença de nòstra espècia.
Cossí foguèt lo mon de Proconsul ? Proconsul visquèt pendent lo Miocèn, una epòca geologica que s’espandiguèt entre ara fa 23 e sonque mièg million d’ans abans del present. E patiguèt divèrsas estapas climaticas que provoquèron de cambiaments prigonds en l’evolucion animala de la planeta.
Per ansin, e pendent lo començament del Miocèn, lo clima venguèt mai e mai caud. Aquò provoquèt un espandiment de vegetacion tropicala vèrs lo nòrd e lo sud dempuèi l’eqüador. Amb la sèlva, divèrsas espècias ominoïdèas arribèron a Euròpa. E sonque l’abandonarián fa 14 milions d’ans, quora lo clima venguèt, tornarmai, pus freg.
Pendent aquela epòca, America s’aluenhava d’Africa, e nasqueròn los Andes, las Rocosas e l’Imalaia. L’ocean Tethys moriguèt e balhèt luòc a la naissença del Mediterranèu. Mai al sud, lo Sahara èra una region amb de sèlva, ont i vivián de lemurs, de camaleons e de rosegaires, dont d’autras espècias animalas tropicalas. Totun, fa 10 milions d’ans la pluèja venguèt mens abituala e fa 7 milions d’ans Egipte comencèt a venir mai e mai sec.
Foguèt alara quand i aguèt l’explosion del mond de l’èrba car la sabana s’espandiguèt mai e mai e la sèlva demeniguèt fins a dessaparéisser plan de continents coma Euròpa. Val pas dire qu’aquel mond èra plen de mamifèrs manjaires d’èrba e de predators : de castors e de lops, de cavals e de cèrvis, de buòus e de rinocèros… Es un tipe de fauna qu’en Euròpa foguèt ja trobada mai que mai en Gasconha e Aquitània.
Abans d’aquel darrièr cambiament climatic, totun, visquèt Proconsul, ancessor d’espècias de monards que comencèron a conquistar la planeta tota, puèi en defòra d’Africa : los ancessors dels gibons e orangotans se n’anèron fins a Asia del Sud-Èst e d’autras espècias mens conegudas vèrs Euròpa. E quand fa sonque 10 milions d’ans lo clima ven pus sec e fred, totas las espècias ominoïdèas asiaticas patisson l’extincion franc l’orangotan. Totas tornaràn a Africa pr’amor del nòu clima.
En Euròpa encara, totas las espècias de monards arboricòls e frugivòrs tanben dessaparéisson. Sonque i demorarà una espècia de cercopitecid, Mesopitecus (amb de coa), del còp que creisson las espècias de macacos en Asia e de baboïns en Africa. Lo moment es delicat per las espècias ominoïdèas qu’encara demòran dins la sèlva. I a de mens en mens noiridura e i a de mai en mai monards pas ominoïdèus en la savana. Qué far ? S’adaptar per subreviure o patir l’extincion finala ?
Una fin diferenta
Malgrat lo dangièr real, d’ominins coma Grecopitecus luchan per subreviure al sud-èst europèu fa sonque 7 milions d’ans. Mas l’evolucion en Africa entraïnarà venir bipède e daissar la sèlva e conquistar la savana, malgrat la defensa que demostraràn los sieus abitants, los baboïns. Per ansin, fa aperaquí 7 milions d’ans, naisserà una nòva espècia ominoïdèa en Africa, Sahelantropus, e puèi encara, una autra, Ardipitecus (fa 5 milions d’ans, coma Orrorin).
Son d’espècias omininas que naisson dins d’oasis de vida – de flumes, de lacs, de paluns, debòsc o de savana amb d’arbres – e que, pauc a cha pauc, s’espandiràn mai e mai. Val pas dire que la lucha per la conquistar foguèt òrra car èra plena de predators gigants, de baboïns e pauca noiridura. Totun, fa aperaquí 4 milions d’ans òm pòt ja parlar plan de las primièras espècias d’australopitecids. Puèi, fa sonque dos milions d’ans, arribèron las primièras espècias del genre Homo, los nòstres pus dirèctes ancessors.
Justament òm arriba a aquel capítol de la nòstra istòria evolutiva pr’amor de Proconsul, un rar monard african que demorava suls arbres dins la sèlva en tot manjar de frucha. En un mond ont gaireben tot èra sèlva, dempuèi Africa fins a Euròpa e tanben Asia. E sens Proconsul ièu escriuriá pas uèi aqueste article e vosautres poiriatz pas lo legir. Aquesta e pas autra – e aquò es pas pauca causa – es l’importància de Proconsul per la planeta umana, la planeta blava.
La Redaccion
