Tostemps, quan parlam deu cambiament climatic qu’avem au cap l’influéncia que pòt aver sus las nostas vitas mes que cau pensar tanben a la deus animaus. Que seré lo cas d’un gran mamifèr europèu e american que poderé estar en perilh pr’amor deus efèits deu cambiament climatic. Los scientifics qu’alertan dejà sus ua ivernacion minorada deus ors en generau e deus grizlis – qu’estó dejà estudiada biologicament -.
Atau, los perilhs que serén shens que peus grizlis e los sons petits pr’amor aquestes e vaderàn, aquò segur, mei petits e mei vulnerables. Açò poderé provocar lo hèit que los umans o d’autes ors e’us auceishen mei aisidament. Lo risc que seré peus umans tanben pr’amor lo temps que los grizlis e passaràn en los bòscs serà mei long e atau las escadenças d’i contrapassar un grizli seràn mei granas : la causa qu’ei ua ivernacion mensh longa pr’amor deu cambiament climatic.
L’ivernacion qu’ei un periòde quan los ors grizlis e pòden arribar a’s redusir lo metabolisme e “gasto” d’energia dinc a 85% e passar mantun mes pendent los quaus la neuritud manca.
Mes los scientifics que descobrín que los grizlis qu’an redusit l’ivernacion e aquò los hè afrontar ua sason dinc adara evitada. En mantua província canadiana com Alberta, los ors que son miaçats per la pèrta deu lor abitat naturau e peus caçaires umans. En mei d’aquò , que cau comptar sus un taus reproductiu mei baish que d’acostuma.
Un estudi pregond
L’Universitat de Laval, au Quebec, dab ua equipa scientifica e Karine Pigeon, que volón estudiar dinc a quin punt aquò èra generau. Entà’c har, que volón tanben estudiar las causas que provocavan l’ivernacion deus grizlis pr’amor n’i a pas nat moment exacte entà la començar.
15 mascles e 58 hemias qu’estón capturats enter 1999 e 2011 a la termièra enter las províncias canadianas d’Alberta e de Colómbia Britanica. Qu’estón estudiats per corets. Enlà d’aquò, los scientifics estudièn lo climat locau e las escadenças deus ors d’aver granetas, ua de las lors neurituds mei estimada.
L’estudi, publicat en la revista Behavioral Ecology and Sociobiology, que confirma que l’epòca deu començar de l’ivernacion deus grizlis e depen de divèrs factors com la neuritud e la hautor de las montanhas. Atau, las hemias prenhs qu’entrèn abans – dinc a duas setmanas – en las tutas que los mascles, mes las qu’avèvan los petits ac hasón duas setmanas après.
L’ivernacion ei donc hèra ligada au temps e la hautor. Un grizli qui demoraré en ua tuta plaçada per ua montanha mei hauta qu’i passaré mei de temps qu’un ors qu’i passaré l’ivèrn en ua tuta mei baisha.
Mes la causa màger que descobrín los òmis d’aquera equipa scientifica qu’estó que l’ivernacion ne depen pas tant deu maishant temps com de la neuritud. Se l’abòr e produsiré hèra de granetas e lo temps de la prima arribaré abans, los ors e deisharén las lors tutas en abans çò qui averé com consequéncia ua ivernacion mensh longa.
Aquò que seré hèra perilhós pr’amor lo cambiament climatic actuau afècta pregondament las plantas e las soas frutas. Ua ivernacion mei braca deus grizlis qu’ei perilhosa peus petits grizlis que serén dehòra abans l’òra, mes tanben peus umans qui averén, atau, mei d’escadenças de’n contrapassar un mei sovent.
La Redaccion
