Quarques elementes sus u Bauces rosses (nom toscanizat en “Balzi Rossi”, quartíer de Ventemilha, en frontiera imediata d’a ciutat de Mentan) : Es un site damb de multiples ponches d’interès arqueologic. Cal saber que cada lueg qu’es stach cavat a un nom: Barma d’u enfantes, abric Lorenzi, abric Mochi, Barma dau Cavilhon, Barma dau Prince, Barma Grana, Barma Floresta. E avema tanben d’autre barme desapareishue en causa de construccions coma o Bauç d’a Torre…
O site ese tanben sonat Grimaldi, per o fach que i es un masatge sobran sonat Grimaldi (en rapòrt damb u Princes de Mónego, perqué i aguèran totjòrn de terrens). Ese stach expiorat primíer en o 1846 justament per o Prince monegasc Florestan Ier. Per malastre, ese stach talhat en dos per o camen de ferre, quora es arribat aicí entre Mentan e Ventemilha, entòrn dau 1870. Mas a permés de trobar, per cas, de noveles sites. Una situacian qu’arriba sovent coma quora se fa una autovia o una bastisan. 
Coma interès primíer, cal dir qu’entre a Barma Grana e e autre barme vesine (au meno tres barme) i son agüe trobaie 15 Vènus scultaie. Aquesta es a segonda barma en talha dau site. A barma foguèt bombardaia en o 1940 dau temps d’a Segonda guerra mondiala. 3 squeletas an stach trobats. Doe filhe e un adult. E mai, i èra un squeleta d’elefant expausat mas existe plus que foguèt destruch paríer.
Pui, dintre a barma de Cavilhan (toscanizat en Caviglione), un cercaire o Doctor Rivière va trobar “l’Òme de Mentan”. S’expiega aquel nom perqué se trobema talament mai a proximitat d’a ciutat de Mentan que de Ventimiglia. Aquel Òme de Mentan aüra a cambiat de sèx e se sòna a “Dòna de Cavilhan”. Perqué avema trobat mai precisament qu’èra una frema de 37 annes, d’1,72 m. Se sap qu’èra una frema perqué avia o bacin mai dubèrt, gràcias a de melhore analisis modèrne. Èra sepelia volentariament damb segurament un rit funerari perqué i èran un casco de cauquilhatges, un ornament de gamba e d’oferte. Èra magara una masca o una garisheira. Foguèt ben conservaia, o squeleta ese compiet, perqué èra compietament sepelia a travèrs o temps. Segon e analisis dau còrs, se manjava principalament de carn e de peish.
O cercaire de Villeneuve que trabalhava per o Prince Albèrt 1er qu’avia cercat el tanben dintre a Barma Grana, e coma u autres venguts cavar, non an vist d’art parietal. Non èra de mòda e non èra çò que se cercava e pensava trobar. Se tròba sovent çò que l’uèlh conoishe, e qual cerca tròba. S’i tròba d’art parietal totun. Un caval engravat de 35 cms de lòng fach damb una lama de silèx dintre a ròca. Foguèt trobat en o 1971. Una òbra d’art. Dintre l’aut d’a barma i èran tanben de ponches de coror òcra. Pròva d’autre pinture presente mas ben mai degalhaie. Aquel art es associat a l’Homo sapiens, nòstre antenat direct, fa 25 000 ans. De saber que question de temps an trobat de trace de Mosterian de l’época dau neandertal sus o site.
A Barma dau Prince -perqué o Prince Albèrt 1er l’a facha comprar en o 1895- soreta barma que Mónego n’es proprietària sus o territòri italian, a conoishut diferentes niveles d’aiga. En foncian d’u periòdes de guiaciacian o de rescaudament, l’aiga a poshut puar fins a 128 mètres sus o nivèl actual. Quora l’aiga a baishat, l’òme de Neandertal a compietament ocupat a barma. E avansh el l’Homo erectus tanben. Doncas 200 000 annes d’evolucion s’i tròban. Èra un lueg de passatge de totes temps. 
4 000 mètres cubes de sedimentes èran dintre a barma e foguèran evacuats. Au començament dau sécolo 20, o Prince damb o paleontològ Boule an cavat en a Barma. E sobre, dintre a barmeta dicha Grimaldi, i san de vestigis de vilafranquian, dins l’anciana propietat dau famós doctor experimentalista Voronoff (just au sobran d’a Barma dau Prince).
Aüra, se tròban de sepulture expausaie a Mónego, a París e a Ventemilha. Perqué avansh u rèstas trobats apartenian a aquelu que u trobavan. Se vendian a d’anticaris, de colleccionaires, de riques… Mas despui gràcias a l’instauracian d’una Lei de proteccian, san totjòrn conservats u rèstes d’e trobaie dintre o païse que fuguèran trobats. Sus aquel site se contunha de cavar damb d’equipe internacionale. Ese e serà jamai acabat.
O musèu d’u Bauces Rosses ese stach o primíer musèu de preistòria dau jove stat d’Itàlia! Foguèt bastit en o 1898 per iniciativa privaia dau mecena e riquissim comerciant anglés Hanbury (i es un òrt botanic famós que ven d’el tanben dintre o quartíer Mórtora). Devenguèt pui un musèu de stat. E despui o 1994 , i san dos musèus, l’un a costat de l’autre. Fàcia a Mentan e tot just en riba de mar. Alora sabètz qué far per non bronzar necis aüra.
Article e fòtos de Laurenç Revèst
