ES CONFIRMADA UNA NÒVA ESPÈCIA DE REPTIL AL PIRENÈU DE FA 247 MILIONS D’ANS

La descobèrta es estada facha als vilatges de Port del Cantó, Pont de Suert e Sarroca de Bellera (Lhèida, Catalonha) per recercaires de l’Institut Català de Paleontologia. L’espècia nòva, un arcosauromorf, demorèt pendent lo Triassic ancian e foguèt clau en l’espandiment de la vida en la planeta après l’extincion permiana. Sapiéncia a parlat amb un dels autors de l’estudi, Josep Fortuny, recercaire de l’ICP Miquel Crusafont.

L’estudi, publicat al conegut jornal scientific numeric PLos ONE, es estat realizat per una còla de scientifics de l’Universitat Autonòma de Barcelona e l’Institut Catalan de Paleontologia Miquel Crusafont. En el son descrichas una amassada de traças de divèrses arcosauromorfs, un grop ancian de reptils qu’evolucionèt fins los cocodrils e los dinosaures. La nòva espècia descobèrta, Prorotodactylus mesaxonichnus, demorèt al Pirenèu catalan fa entre 247 248 milions d’ans, après la granda extincion de la fin del Permian (fa 252 milions d’ans).

“Aquesta extincion provoquèt una mortalitat mai granda que totas las autras grandas extincions qu’a patit la nòstra planeta – çò confirmèt Josep Fortuny, scientific de l’ICP a Sapiéncia -. En la planeta ja i an agut 5 extincions massivas e la del Permian foguèt la mai òrre: prèp d’un 90% de totas las formas de vida s’esvaniguèron. La causa originala encara es discutida uèi lo jorn per la comunautat scientifica”.

Aital, e segon Fortuny, l’ipotèsi d’un meteòr es pauc probable. Çò de mai realista seriá pensar en un cambi climatic plan important restacat a una importanta activitat volcanica en divèrses luòcs de la planeta e especialament en Siberia. Pr’amor d’aquesta extincion, çò contunhèt Fortuny, los divèrses nivèls arqueologics de la planeta demorèron voides e aquò foguèt profiechat per divèrses grops animals per se diversificar: los arcosauromorfs ne son un exemple.

L’estudi es la conclusion de divèrsas campanhas scientificas realizadas dempuèi l’an 2012 per geològs, biològs e paleontològs de l’universitat catalana e l’Institut Miquel Crusafont. L’epòca estudiada- los periòdes Permian e Triassic, entre fa 300 e 200 milions d’ans – a balhat un paisatge fòrça desparièr de l’actual. Totes los continents èran un solet continent apelat Pangea. Los Pirenèus èran plaçats en la zona equatoriala de la planeta e èran una amassada de vals amb de rius, causa primièra de la color roja tipica de fòrça ròcas de la region.

En tot estudiar las traças laissadas per la fauna de l’epòca (icnitas) foguèt trobada una nòva espècia de rèptil jamai estudiada fins uèi lo jorn: Prorotodactylus mesaxonichus. Fins uèi aquesta espècia èra coneguda ja en Polonha e Alemanha, mas se pensava qu’èra un dinosauromorf, ancessor alonhat dels dinosaures.

Ara es estat confirmat que Prorotodactylus, membre de la familha dels arcosauromorfs, èra pas un ancessor dels dinosaures, mas un reptil ancian e que foguèt, benlèu, un reptil unic en la sieuna morfologia. De mai, la sieuna preséncia en aquestas vals catalanas confirmariá lo profièch qu’aguèron aquestes reptils amb aquesta escasença biologica.

“Un dels paucs grops subrevivents de l’extincion de l’extincion permiana foguèron los arcosauromorfs – çò afirmèt aqueste recercaire de l’Institut Catalan de Paleontologia a Sapiéncia -. Se diversifiquèron puèi en tota la planeta e milions d’ans mai tard los dinosaures e los cocodrils serián los lors descendents. Divèrsas espècias n’èran conegudas en Africa del Sud e tanben en Russia. Fòrça al nòrd e al sud de Pangèa. Mas se sabia pas cossí foguèt la recuperacion environamentala en l’airal central de Pangea. Pr’aquò la descobèrta de Prorotodactylus es clau en l’istòria evolutiva de l’epòca”.

Una espècia ancessora dels dinosaures

Prorotodactylus es estat descobèrt a travèrs las traças laissadas sus las ròcas. Segon los scientifics qu’an fach l’estudi fasiá miei mètre e utilizava las quatre patas per marchar. Sovent tanben laissava de traças al tèrra amb la sieuna coa.

Totun, divèrsas traças fossilizadas fan possible poder parlar d’una locomocion bipeda en divèrses moments – pas totjorn – per marchar mai lèu. E maugrat que l’estudi de las traças demòstra que la majoritat dels arcosauromorfs – se n’an trobat divèrsas espècias – èran pichons (d’aperaquí miei mètre de longor) tanben i avián d’espècias que fasián mai de 3 mètres. Foguèron eles e Prorotodactylus qu’inicièron la recuperacion de l’environament en la Pangèa centrala fa entre 247 e 248 milions d’ans.

“Los Pirenèus èran alavetz situats en la part centrala del supercontinent que coneissèm coma Pangèa – çò soslinhèt Josep Fortuny -. A l’epòca los Pirenèus existissián pas e l’airal èra una region amb grands rius e sens montanhas. Las descobèrtas descrichas en l’estudi parlan sus cossí èran las condicions environamentalas paucs milions d’ans après la granda extincion del Permian. Los arcosauromorfs èran fòrça abondius e los mai pichons o èran mai encara”.

Prorotodactylus es una espècia reptil d’arcosauromorfs de la familha dels euparkeriids. N’i avián de mai grands – çò diguèt Fortuny – e de mai pichons. Las traças confirman que Prorotodactylus èra una espècia fòrça pichona pr’amor que qualques espècias arribavan fins als tres mètres, mas aquestas son mai conegudas en d’autras latituds de la planeta. La sieuna adaptacion environamentala foguèt lèu lèu, çò confirmèt lo recercaire de l’ICP-. E aquò en unas condicions environamentalas que cambiavan plan. Un autre grop foguèt lo dels mamifèrs.

“Urosament los mamifèrs poguèren subreviure tanben a l’extincion permiana – çò diguèt Fortuny -. Mas poguèron pas se diversificar lèu e demorèron en un segond luòc après los arcosauromorfs e los lors descendents, los dinosaures. La sieuna diversificacion se debanèt fòrça milions d’ans après”.

Christian Andreu*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.