ERA MÒRT D’UA LENGUA
Facebook ei un lòc on trobar badinades e mentides o rumors que no son estades confirmades. A viatges mos podem trobar damb quauque suspresa agradiua coma era aparescuda de bèra poesia en ua lengua pòc coneguda que mos hè pensar quin lòc ei eth qu’a d’aucupar er èster uman en univèrs.
Aqueth ei estat eth cas d’un vidèo aperat Quan ua lengua mòr, aparescut coma vidèo virau en diuèrsi portaus de Facebook e de Youtube damb Hiram Chimal coma productor. Se hèm ua recèrca mès prigonda sus eth vidèo a trauèrs deth senhor Google descorbim qu’er autor dera poesia que se pòt vèder ei Miguel León Portilla un mexican nesihut en 1926 e doctorat ena Universitat Nacionau Autonóma de Mexic. León tanben ei antropòg e istoriador mès ei plan conegut pr’amor qu’a dedicat tota era sua vida coma scientific en difóner era filosofia nahuatl.
Eth nahuathl, ua lengua de prestigi
Aciu mos pòt ajudar un aute mossur, en aguest cas era madama Wikipèdia. Eth nahuatl ei ua familha de lengües utoastèques parlades per mès d’ 1, 5 milions de persones. E encara qu’era sua majoritat demòre en Mexic, ei tanben ua lengua parlada en Arizona, Nou Mexic e Texas (Estats Units). Eth nahuatl èra ua lengua de prestigi des astèques mès non solament d’eri. Lo parlauen tanben diuèrses autes tribús e familhes indianes qu’arribauen enquiar arriu Colorado.
Se la suspresa de conéisher ua lengua minoritària ei plan agradiua, nèi encara mès de vèder eth vidèo en Youtube. Lo trobaratz jos eth títol Cuando una lengua muere, de Hiram Chimal. Non, non ei en espanhòu eth vidèo ei un poèma recitat recitat en lengua nahuatl e subtitulat en espanhòu. Pr’amor d’aquerò àusam hèr ua revirada mès o mens erosa. Trobam qu’eth sòn sens e sentiment ei pro prigond entà hèr que fòrça francesi e d’espanhòus poguen meditar sus era pèrta des lengües que patís eth món d’auè:
Quan morís ua lengua
es causes divines
esteles, solei e lua;
es causes umanes,
pensar e sènter
sepòden pas mès
vèder en aqueth miralh.
Quan mòr ua lengua
tot aquerò que i a en eth mòn
mars e arrius,
animaus e plantes,
ja no se pensen mès, non
son mès diti damb sons
que ja no existissen mès.
Quan mòr ua lengua,
es sues paraules d’amor,
dolor e estima,
dilhèu cants ancians,
condes, frases, pregàries,
arren coma siguec
se poiràn díder un aute còp.
Quan mòr ua lengua
ja n’i a fòrça que son mòrtes
e fòrça mès non pòden morir.
Miralhs per tostemp trincadi,
ombres de votzi
que non parlaràn jamès
e era umanitat que serà ara
un shinhau mès prauba.
Quan ua lengua mòr
Miguel León Portilla (Poesies nahuatl)
Arrevirat per Christian Andreu
