DESCOBÈRT UN DINOSAURE DE CLIMA FRED

Una còla de scientifics de l’Universitat de Florida e de l’ Universitat d’Alaska an descobèrt una nòva espècia de dinosaure de bèc de guit qu’auriá demorat ivèrns escurs e qu’auriá vist, probablament la nèu. Es lo primièr còp en l’istòria de la paleontologia que s’a descobèrt un dinosaure que demorèsse en un clima fred.

L’esqueleta es estada trobada en Alaska. E la sieuna trobada es estada considerada coma estonanta pels scientifics que l’an estudiat e classat. Segon aquestes seriá lo primièr dinosaure que jamai demorèsse en una latitud tant nauta.

“Es una descobèrta estonanta. Fins uèi lo jorn se pensava que los dinosaures, reptils de sang freda, podián solament demorar en regions de la planeta amb clima caud –çò diguèt Greg Erickson, professor de Sciéncia Biologica de l’Universitat d’Alaska -. Aquesta descobèrta o pòt cambiar tot sus la idèa qu’aviam de la fisiologia dels dinosaures. La question qu’avèm de respondre ara es: cossí fasián per subreviure en aquel luòc ?”

Los scientifics an apelat la nòva espècia de dinosaure amb lo nom d’Ugrunaaluk kuukpikensis, que vòl dire ancian pasturaire del riu Colville pr’amor que los troces d’esqueleta trobats fins ara foguèron trobats prèp de Colville River, en una formacion geologica del nòrd d’Alaska coneguda coma Prince Creek.

Dinosaures de regions polaras

“Amb l’estudi dels òsses d’aqueste nòu dinosaure – çò diguèt Patrick Druckmille, de l’Universitat d’Alaska – avèm balhat un nom a una creatura qu’ara ja se pòt dire qu’es l’espècia que demorèt en las regions polaras”. L’estudi, publicat al jornal numeric Acta Paleontologica Polonica confirma que la formacion de Prince Creek èra part de las còsta artica fa 65 milions d’annadas.

Totun, quand se formèt lo depaus geologic èra situada a 80 grads de latitud nòrd, çò es dens lo cercle paleoartic. E los dinosaures trobats en aquesta formacion demorèron en la region en aquela epòca. Alaska èra un territòri totalament cobèrt d’arbres pr’amor que lo clima de la Tèrra èra fòrça mai caud qu’uèi lo jorn.

Çaquelà, los dinosaures que demoravan en la region avián de viure los longs meses escurs d’ivèrn – maugrat que lo fred èra pas tant fòrt coma uèi lo jorn -. Amb tot, la temperatura èra de 6 grads e es probable que vegèsson la nèu.

“Es un mond perdut de dinosaures amb de nòvas formas per la sciéncia – çò soslinhèt Erickson -. Dempuèi 1980 l’Universitat d’Alaska ja a trobat mai de 9000 òsses de divèrsas espècias. E totes son estats trobats en la formacion geologica de Prince Creek”.

La majoritat dels òsses d’Ugranaaluk kuukpikensis son estats trobats en una soleta ròca qu’a milièrs d’òsses d’aquesta nòva espècia de dinosaure. Fòrça d’eles son de dinosaures joves, que fasián 9 pès de long e 3 pès de naut. Los scientifics creson qu’èra una ardada de dinosaures joves que foguèt aucida lèu e qu’aquò provoquèt aqueste depaus excepcional d’esqueletas de dinosaure.

L’estudi compren una analisi de l’estructura dels òsses d’Hirotsugu Mori, ancian estudiant de l’Universitat d’Alaska a Fairbanks, qu’a pogut confirmar qu’Ugrunaaluk kuukpikensis èra familha d’Edmontosaurus, una autra espècia de dinosaure de bec de guit que demorèt fa 70 milions d’ans a Alberta, Montana e Dakota del Sud. Mas las caracteristicas dels òsses trobats se tròban pas en Edmontosaurus o d’autras espècias de dinosaures de bec de guit (tanben coneguts coma hadrosaures), çò que confirma qu’es una nòva espècia.

L’airal mai desparièr es lo cran, especialament al torn de la boca. “Voliam saber se los òsses trobats èran desparièrs pr’amor qu’èran de dinosaures joves o èran desparièrs pr’amor qu’èran de dinosaures joves – çò confirmèt Druckenmiller-. Urosament tanben avián d’òsses d’especimèns mai vielhs e aquò ajudèt a classar aqueste dinosaure coma una nòva espècia”.

Lo nom de la nòva espècia de dinosaure de clima fred, Ugrunaaluk kuukpikensis a coma origina la lenga Inupiaq. Foguèt aital pr’amor que Druckenmiller es professor d’aquesta lenga en lo Centre de Lengas Nativas d’Alaska a l’Universitat . Volián balhar un nom corrècte culturalament, anatomicament e geograficament e, a l’encòp, balhar tribut a las tribús localas que demoran prèp del luòc de la descobèrta.

Erickson e Druckenmiller vòlon ara contunhar la cerca scientifica en la formacion de Prince Creek, un luòc fòrça malaisit d’arribar. Solament s’i pòt arribar amb avion, après barca e puèi en tot far rappel. L’airal, totun, es ric en esqueletas animalas e ja s’an trobat mai de 13 espècias desparièras de dinosaures, aucèls, peisses e pichons mamifèrs. Ara, dison, cal conéisser cossí vivián aquestes animals en una condicions climaticas tant fredas.

“Alaska es encara la darrièra frontièra de la paleontologia – çò afirmèt Erickson -. Es un territòri que cal encara explorar e fòrça pr’amor que i a fòrça vertebrats encara per descobrir”. Demora doncas fòrça trabalh per far. Amb el la paleontologia poiriá lèu cambiar la vision qu’a fins uèi de la relacion entre dinosaures e clima”.

Christian Andreu*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.

La fotò principala d’aqueste article es una illustracion de Maija Karala d’Ugrunaaluk kuukpikensis pel jornal finlandés Helsingin Sanomat.