Doas còlas scientificas an pogut crear, a l’encòp, un nòu estat de la matèria. Li an balhat lo nom de supersolid e a un ensems de caracteristicas dels estats solid e superfluid. Uèi i a pas mai tres estats de la matèria (solid, liquid e gasós). Çò de mal imaginar es vengut possible dins un laboratòri de fisica quantica en 2017.
Lo nòu estat, lo supersolid, es un estat dels atòms cristallizats e a l’encòp aquestes an una conducha superfluida pr’amor que lors particulas se mòvon sens cap de friccion. Es un tipe d’estat de la matèria qu’èra solament teòric fins a uèi lo jorn. Lo resultat del trabalh de las doas còlas es estat publicat dins la revista numerica scientifica Nature.
Una de las còlas, dirigida pel professor de fisica Wolfgang Ketterle, utilizèt de lasèrs e tanben de metòdes evaporatius per refrejar d’atòms de sòdi. Aquestes an de bosons –per lor nombre de nucleons e electrons–. Quand la temperatura arriba al zèro absolut, los bosons forman un estat superfluid de gas diluit apelat la condensacion de Bose-Einstein. Puèi, faguèron servir divèrses lasèrs per condensar aquestes atòms vèrs un estat quantic desparièr. D’autres lasèrs transferiguèron d’atòms de las doas condensacions en tot crear lo nòu estat de matèria: lo supersolid.
Un estat teoric fins a uèi
Los fisicians, totun, avián predit qu’una condensacion de Bose-Einstein podiá passar a un estat supersolid pr’amor de la modulacion de sa densitat. Aital, la densitat d’un supersolid seriá pas pus constanta e poiriá aver de caracteristicas de solid cristallin. E la còla qu’a creat aqueste nòu estat de la matèria o a pogut far a de temperaturas fòrça bassas.
Ara Ketterle e sos collègas vòlon far mai d’experimentacions amb los supersolids e ensajar de comprene lors proprietats. “Cal trobar quina es sa vertadièra natura –çò diguèt Ketterle–. Avèm pogut demostrar que la teoria que confirmava l’existéncia d’aqueste estat de la matèria èra corrècta e ara cal recercar mai per ne determinar las caracteristicas fisicas”.
D’un autre costat, lo professor Tilman Esslinger, de l’Institut per l’Electronica Quantica ETH, tanben a pogut transformar una condensacion de Bose-Einstein en un supersolid amb l’ajuda de miralhs. Esslinger, ajudat per mai d’un collèga, introduguèt de gas de rubidi dins una cambra isolada e faguèt baissar la temperatura fins a prèp del zèro absolut ( -273,15 °C ). Quand aguèron fach aquò, placèron la condensacion dins dos miralhs e illuminèron l’espaci amb de lutz lasèr. La combinason de la lutz dels lasèrs creèt d’atòms condensats en una estructura regulara cristallina.
La nòva matèria aviá las caracteristicas d’un superfluid –los atòms encara se movián al mens en una direccion, çò que s’endeven pas a l’estat solid normal–. Aquò balhèt una estructura supersolida.
La creacion d’aqueste nòu estat de la matèria al còp per doas còlas de scientifics mòstra lo grand interès qu’a la sciéncia en aqueste nòu tipe de matèria. Çò que sabiam fins a uèi es pas pus verai. La matèria aviá tres estats e l’umanitat, en 2017 n’a descobèrt un autre. La sciéncia contunha d’aver pas de limits.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
