Enguan ei eth 150au anniversari dera fin dera Guèrra de Secession americana, ua guèrra diferenta d’autes pr’amor que non i aguec persecucions ne exilhs ne encarceracions massives. Aquera guèrra siguec diferenta de, per exemple, era guèrra civiu espanhòla pr’amor que toti es soldats pogueren tonar ara sua vida privada sens mès problèmes.
En 1865 es confederats deth generau Johnston se renderen ara armada federau deth generau Sherman. Ère eth 17 d’abriu e maugrat qu’eth generau Lee se siguesse rendut hège ueit dies, eth president des Estats Confederadi d’America, Jefferson Davis, sagèc forçar un darrèr acòrd politic.
Es fòrces confederades encara contaròtlen pro de territòri e mantien pro d’eficacitat militara entà reméter en causa qu’era rendicion de Lee age metut punt e finau ath pejor conflicte qu’America visquec dempús dera sua independencia en 1776. Damb Johnston i a encara 89.270 soldats damb capacitat de combàter en Carolina deth Sud, Geòrgia, Florida, Texas.
Vertat ei que Grant a envadit toti es estats sudistes deth Mississipí. Vertat ei que Richmond, eth caplòc confederat, ei cadut. Mès segon Davis encara se pòt hèr qu’era guèrra contunhe annades tà sajar d’auer un acòrd politic. Davis ei damb Johnston e vò pactar condicions militares mès tanben politiques. Sherman, eth generau blu dobte, hè tres dies que Lincoln a estat assasinat en Washington.
Ua patz luenhtana?
Atau, Johnston e Sherman pacten: es armades confederades s’auràn de dissòlver e es Estats deth Sud seràn arreconegudi e se respectarà toti es drets politics e civius. Davis ei content mès en Washington eth comandant en cap des fòrces federaus, Ulysses S. Grant , tanben vò guanhar era patz: en acòrd sonque s’i includirà ahèrs militars.
Eth president dera Confederacion s’embestie e prepause a Johnston repréner era guèrra; cau dissólver era infanteria sudista e començar ua guèrra de guerrilhes damb era cavaleria. Mès Johnston compren qu’era guèrra ja ei perduda.
Pr’amor d’aquezò, eth 26 d’abriu se tornen a amassar Sherman e Johnston. Ara es tèrmes der acòrd son puraments militars; cau deishar es armes e liurar es propietats publiques dera armada confederada, e signar ua declaracion jurada que jamès preneràn es armes contra eth govèrn des Estats Units.
Damb aquerò, Richard Taylor rend es tropes confederades en oèst deth Mississipí, en Alabama. Eth 26 de mai se renderàn tanben es fòrces confederades mès ath oèst, e entre eth 12 e eth 13 de mai en Texas, apròp dera frontèra mexicana se produsirà era darrèra batalha dera guèrra de secession americana: Palmito Ranch, damb victòria sudista.
Eth 23 de junhsèga (julhet, NdC) eth generau cherokee Stand Watie serà eth darrèr generau sudista qu’es rend as federaus. Era darrèra vila que se renderà serà Galveston, en Texas. Mès era darrèra unitat serà eth vaishèth confederat CSS Shenandoah, que se liurarà eth 4 de noveme as anglesi.
Non i aurà jutjaments ne expropiacions collectives. Es soldats conservaràn es sues armes cuertes e es sòns shivaus entà trabalhar es tèrres. Davis passèc dus ans en preson mès atenhec eth perdon incondicionau en 1868 e jamès tornèc a participar ena vida politica americana. Lee se retirèc a víuer enes sues propietats a on suberviuerie enquia 1870.
E Johnston, eth generau sudista ? Se dediquèc as sòns negòcis privadi e lèu se convertic en president dera companhia ferroviària d’Arkansas. Visquec enquia 1891. En 1958 eth Congrés american arreconeisherà a mès de 500 veudes eth dret a crubar ua pension. Eth Sud auie perdut era guèrra mès eth Nòrd tanben auie guanhat era patz.
Christian Andreu
