Atau la conclusion d’ua equipa internacionau d’astronòmes après aver analisat los darrèrs imatges qu’enviè sus Tèrra la naveta espaciau DAWN, de la NASA. Segon aqueth estudi Ahuna Mons, la montanha mei hauta de Ceres, lo planeta mei petit de la cinta d’asteroïdes deu Sistèma Solar, que hè haut o baish quatre quilomètres de haut e que poderé estar un criovolcan, un tipe de volcan qui lança gèu en l’atmosfèra en per de lava.
Entà har l’estudi, l’equipa de Michael Sori, de l’Universitat d’Arizòna, qu’analisè e tornè crear los imatges enviats per la naveta Dawin de la NASA en agost de 2016 quan èra a 385 quilomètres de Ceres. Quan Ahuna Mons e seré estada descobèrt en 2015, qu’ei uei que los scientifics e pensan qu’ei un criovolcan e non pas ua montanha (la soleta que i a sus tota la superficia de Ceres).
Aquera singularitat geologica de Ceres, Ahuna Mons, que seré hèita en partida de gèu e a despieit de las autas montanhas de gèu dejà descubèrtas sus d’autes planetas deu Sistèma Solar – Pluton, Euròpa, Triton, Caront e Titan – que demora un hèit geologic unic pr’amor Ahuna Mons qu’ei soleta sus Ceres.
L’estudi que arribè tanben a la conclusion que d’autes planetas qu’averén dilhèu criovolcans com Ahuna Mons e que serén estats vaduts milions o dilhèu bilions d’annadas avèva, mes que’s serén aplatits en tot hóner sus la superficia deu planeta e uei ne’s poderén pas observar pr’amor d’aquerò.
“Que cau imaginar la Tèrra dab un solet volcan. Qu’ei un imatge susprenent- çò digó Sori – las donadas qu’avem uei que son qu’Ahuna Mons e’s formè pauc de temps avèva e Ceres qu’ei un planeta inactiu. Dilhèu qu’i avèva d’autes volcans e Ahuna Mons que’us destrusí en tot hóner”.
Un planeta nan shens nada atmosfèra
Ceres qu’ei un planeta qui n’a pas nada atmosfèra e pr’amor d’aquò lo vent, la ploja o lo gèu ne pòden pas modelar lo son relhèu. Pr’amor d’aquò los scientifics qu’aperèn lo procediment deu quau a patit e pateish enqüèra Ahuna Mons com un procediment de relaxacion viscosa.
Segon aquera teoria, tots los solides fin finau qu’eslissan. Un blòc de nèu que sembla solide mes qu’acabarà per eslissar se’u vaga d’ac har. E finaument que desapareisherà. Sus Tèrra la relaxacion viscosa que hè eslissar los glacèrs. Mes non hè pas eslissar los volcans pr’amor que son hèits de ròca. Totun, Ahuna Mons qu’ei hèit de gèu, e qu’ei pr’amor d’aquò qu’eslissa, per relaxacion viscosa.
“Sus la superficia de Ceres la relaxacion viscosa que poderé estar l’origina de l’eslissada deus criovolcans deu planeta pendent milions d’annadas. Se n’i avó qu’ei de mau saber. E la proximitat de Ceres dab lo Sorelh que poderé accelerar aqueth procediment – çò confirmè Sori”.
L’idea que la relaxacion viscosa e seré la causa de l’eslissada d’Ahuna Mons qu’ei ua idea scientifica elaborada peu Laboratòri de Propulsion Jet, de la NASA, deu Centre de Vòls Espaciaus Goddard, deu Centre de Sciéncia Astrogeologica USGS, deu Centre Aerospaciau Alemand e de l’Universitat de Califòrnia, de Los Angeles. Tots amassa que tornèn crear un modèle dab las dimensions actuaus d’Ahuna Mons entà predíser la velocitat d’eslissada d’aqueth criovolcan.
Segon aqueth metòde, aquera equipa scientifica internacionau que podó calcular tanben la vita d’Ahuna Mons, qui poderé aver avant ça 200 milions d’ans. Pr’amor d’aquò – çò digó – ne’s pòt pas enqüèra desformà’s. Ne l’a pas vagat. l’estudi qu’estó publicat au jornau Geophysical Research
La Redaccion
