Aguest junh dus des scientifics mès importanti des Estats Units, Noam Chomsky (lingüista e istoriador) e Lawrence Krauss (fisic) agueren ua reünion ena Universitat Estatau d’Arizona. Eth dialòg, qu’estèc public, mostrèc quauques pensaments e reflexions ath torn dera sciéncia plan interessanti:
– Ei bon qu’es entrepreses privades mien eth camin dera exploracion der espaci ?
– Chomsky: Er espaci ei un lòc comun e se permetem qu’es corporacions gahen eth contraròtle dera carrèra espaciau aquerò aurà conseqüéncies. Jo sò totauments contra aquera sòrta de recèrca.
– Krauss: Non, non ei guaire bon. S’es govèrns dèishen qu’es corporacions contunhen d’enviar fusees entar espaci, era madeisha industria privada serà era que prenerà eth domeni der espaci totauments.
– Quin ei eth camin ?
– Krauss: Era exploracion der espaci ei un tèma plan complicat e es ciutadans auem de poder decidir coma son invertidi es nòsti sòs. Quan enviam umans tar espaci auem de saber qu’ei quauquarren de plan car e que, soent, ei plan mès econòmic d’i enviar robòts. I son tanben es problèmes dera santat des astronautes. Atau, perqué non enviar robòts?
– Bèri uns diden que se non estèsse pes corporacions non i aurie viatges entar espaci…
– Chomsky: S’aquerò ei vertat ei ua patologia sociau. Es recèrques scientifiques tostemp se son hètes damb sòs publics. Estèc eth cas des IPAD o d’INTERNET. Es govèrns heren era recerca e es ciutadans paguèren e ara APPLE ei qui a es ganhs economics.
– Coma se pòt hèr efectiu un domeni public en espaci?
– Chomsky: Ua persona ei plan cara se la vòs lançar tar espaci. Cau susvelhar tostemp era sua salut. Perqué estèc lançat er òme tar espaci? Solament per arrasons politiques.
– Krauss: Era exploracion damb robòts ei fòrça mès practica dempús ua perspectiva scientifica. Se volem pagar sòs entara exploracion scientifica der espaci era melhora manèra d’ac hèr ei damb robòts.
– Chomsky: Dempús Bahía de Cochinos, Kennedy comprenguec qu’auie besonh d’un còp d’efècte. Pr’amor d’aquerò er òme partic entara lua. Auie besonh d’impressionar era gent. Quan era gent ja ère aborrida d’aquerò estèc quan comencèc era exploracion espaciau der espaci.
– Enquia quin punt es interèssi privadi son mès poderosi qu’era defensa deth miei ambient (o environament, NdC) ena sciéncia climatica ?
– Chomsky: Era majoritat des scientifics diden qu’es matèries prumères fossilas dera Tèrra an de demorar on son: jos tèrra. Qu’aquerò sigue atau o non ei ua causa que ja solament depend de nosati solets, es ciutadans, es umans.
– Fin finau, eth public ei plan desinformat, es govèrns ac militarizen tot e es corporacions ven er espaci coma ua hònt d’aur. Coma se pòt hèr entà hèr qu’eth public sigue mès actiu en tot democratizar era sciéncia e era exploracion der espaci ?
– Chomsky: Cau hèr qu’era informacion arribe tà toti e hèr a pensar qu’aqueri ahèrs tanben son interèssi de toti. Se credem ena democracia mos ac cau hèr.
– Krauss: Cau interessar era gent en tot hèr qu’era sciéncia sigue plan mès interessanta. Cau hèr a pensar ara gent qu’era sciéncia ei plan importanta enes sues vides. Ei malaisit e eth camin ei encara fòrça long mès cau invertir mès en professors, collègis, centres de recèrca scientifica e premsa especializada entà qu’era sciéncia non posque èster dominada pes corporacions privades mès pes democracies.
Christian Andreu
