Malgrat totes los ans qu’ai dedicat a la causa occitanista, reconeissi qu’aviá pas visitada encara la Provença, e mai qu’ieu n’aviá fòrça desir. Ais de Provença, ont se celebrava la reünion de la Societat Arturiana Internacionala, es una vila que manten la siuena pròpria personalitat e exibís orgulhosa lo sieu passat, sens témer restar a l’ombra de la vesina e populosa Marselha.
De romans, de visigòts, de musulmans… visquèron en divèrses moments de la sieuna istòria. Qualqu’unes pendent de sègles, d’autres solament pendent d’ans. Los primièrs fondèron la vila e la nomenèron amb un nòm que soslinha una de las principalas activitats istoricas de la vila, “Aquae Sextiae”, per la qualitat e las proprietats de las sieunas aigas termalas. En epòca medievala visquèt la sieuna granda esplendor, e venguèt capital del Comtat de Provença.
La sieuna situacion geografica, pròcha a la frontièra entre los territòris “franceses” e los “italians” provoquèt qu’Ais de Provença foguèsse testimòni de qualques importants capítols de l’istòria. Ocupada e cobejada, coma tota la Provença, foguèt scènari de las guèrras italianas de la primièra mitat del sègle XVIn, de las guèrras de religion de la fin del meteis sègle… De conflictes divèrses que finiguèron en definir las frontièras estatalas entre França e Itàlia.
Sòi estonat pr’amor de las grandas mesuras de la Font de la Rotonda, venguda un dels simbòls de la vila, situada dins la plaça del General De Gaulle, que deduissi qu’es lo ponch central de la vila. La fònt es coronada per las Tres Gràcias, la Justícia, l’Agricultura e las Bèlas Arts. Dins la meteissa plaça, espepissa tot lo movement dels veïcúls e dels pedons una estatua de Paul Cézanne, lo pintor impressionista que residiguèt a la vila, e que remembra que la Provença foguèt l’endrech ont divèrses pintors impressionistas trobèron amb la sieuna lutz lors inspiracions.
Una vila amb de toristas
I convergisson ailà divèrsas avengudas, ont i viu un fume de personas. Sèm a l’estiu, los toristas visitan la vila. E deman lo “14 Julhet”. La plaça es jargada amb de bandièras tricoloras. De segur entre aquela plaça e las avengudas vesinas se celebraràn los actes institucionals e festius de deman.
En anar cap a l’Universitat ont se celèbra lo Congrès, vesi amb jòia la sedença de COL’OC, lo Centri d’Oralitat de la Lenga d’Òc e Mediateca Provençala. Dins d’una bastissa amb una fesomia peculiara, que remembra un ancian ostal, es relativament près de l’Universitat. Almens la vila remembra encara las sieunas racinas occitanas.
Mas al nuclèu ancian trobam una librariá, “Le Blason”, amb una originala façada roja, ont poguèri aver de libres en occitan, en la modalitat provençala. Es fòrça satisfasent poder trobar encara de libres en la pròpria lenga. Mas es pas l´unic senhal occitan al nuclèu ancian. Divèrsas carrièras ofrisson una retolacion bilinga, occitana e francesa. Sembla que lèu lèu la normalizacion lingüistica arriba al nomenclator de las vilas occitanas: Rue des Menudières / Carriero del Menudeiro, Rue du Bon Pasteur / Anciano Carriero dou Pous Caud… E mai que siá pas totjorn lo meteis nòm en ambedoas versions.
En seguint la carrièra, trobam la Catedrala de Sant Sauvador, que remembra que la vila es tanben sedença episcopala. Abans i aviá un temple consacrat al dieu Apollon, dins l’emplaçament de l’ancian forum roman. La sieuna façada remembra aquela majestuositat que mantenon encara las vilas amb un grand passat eclesiastic. Fòrça lutz. Una estatua de Santa Teresa de Lisieux, que gaudís de fòrça veneracion a la Provença. Divèrses quadres amb d’scènas biblicas. E una clastra que merita èsser visitada. Lo sieu batistèri es un dels mai ancians de França, del sègle VIn.
E arribam a la Plaça de l’Ostal de la Vila, e atrai la mieuna atencion la Tor del Relòtge, protegida per sèt estatuas, que segon sembla èran sèt planetas conegudas en lo moment del sieu bastiment a començament del sègle XVIn e al còp los sèt jorns de la setmana. E sembla qu’en lo moment de la sieuna bastida èra un dels mai avançats tecnologicament de l’epòca. A la meteissa plaça, una colomna romana remembra lo passat dels fondators de la vila.
E la Glèisa de la Magdalena, curiosament dins la Plaça dels Predicadors. Podèm pas desbrembar la granda devocion que los provençals an totjorn sentit vèrs Maria de Magdala, qui segon la tradicion visquèt los darrièrs ans de la sieuna vida a las actualas tèrras provençalas.
En remembrar la visita, pòdi afirmar qu’Ais de Provença a sabut manténer aquela imatge de vila amb un grand passat, e que remembra al sieu nuclèu ancian las desparièras estapas de la sieuna istòria amb un meritat orgulh.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
