La civilizacion romana foguèt bastida amb una ret de vilas totas comunicadas entre elas per tot l’Empèri Roman a travèrs de las sonadas “vias”, que demorèron lo centre politic, economic e cultural de las provincias. La vila occitana de Narbona ne seriá un cas fòrça evident.
Aquesta tranquilla vila qu’es Narbona uèi lo jorn, foguèt la capitala de la provincia romana de la Gallia Narbonensis, una de las provincias mai romanizadas de tot l’Empèri. Aquò auriá coma causa, benlèu, èsser força prèp de la peninsula italiana e tanben èsser estada conquistada lèu lèu. La Narbona romana s’espandiá per lo territòri èst de la Gàllia e una de las sieunas rotas principalas foguèt la Via Domitia, que restacava las provincias d’Italia e d’Ispania en l’an 118 aC. Lo son nom inicial foguèt “Narbo Martius”, pr’amor que èra estada metuda jos la proteccion del dieu roman de la guèrra, Mart.
Narbona se desvolopèt lèu e arribèt a èsser una vila amb una granda importància comerciala. Cal soslinhar la sieuna produccion de terralha pr’amor qu’èra, coma uèi, una vila situada prèp de la mar, mas tanben pr’amor que Juli Cesar decidiguèt d’i plaçar de forma permanenta la Xa legion romana (Legio X Gemina). Aquò foguèt en l’an 45. dC. E balhèt a Narbona la categoria de colònia romana ( lo rang màger que podia aver una vila de l’Empèri Roman). Pr’aquò lo sieu nom final; Colonia Julia Narbo Martius.
La pròspera e espandida província de la Gallia Narbonensis foguèt, totun, devesida pendent l’inici del sègle IV en tres províncias; Narbonensis I, Narbonensis II e Viennensis. La rason oficiala èra la fugida de los lors abitants del contraròtle fiscal per la crisi economica qu’aguèt tot l’Empèri Roman dempuèi lo sègle III.
Una vila amb tresaurs arqueologics
Encara uèi en tot passejar per lo quartièr mai ancian de la vila, Narbona encara mòstra un passat força important e maugrat lo pas del temps e lo bastiment de la vila medievala que i aguèt sègles après, Narbona encara balha de tresaurs arqueologics qu’an sortit a la lutz per divèrsas excavacions realizadas al sègle XX. Prèp de la Mairia òm pòt veire un tros de l’anciana Via Domitia, testimòni de l’importància d’aquela rota terrestre.
Fòrça prèp tanben pòt èsser visitat l’Horreum, una sòrta de granièr sosterranh utilizat per entrepausar tot tipe de minjalha que serià après venduda al mercat que i aviá al costat meteis. Foguèt bastit pendent l’inici de la nòstra edat e s’i podiá trobar de cerealas, oli, de vins, de consèrvas,,, Uèi lo jorn se pòt trobar una exposicion permanenta que ensaja de reproduire amb d’amfòras e tot tipe de recipients l’atmosfèra de l’epòca.
Vèrs lo nòrd de la vila, en las excavacions de la “Cleda de la Lombarda”, foguèron desenterradas las rèstas d’una sòrta de quartièr residencial, de segur de classas confortablas amb divèrses domus (ostals grands), bastits pendent los sègles I aC e II dC. Dins d’aquestes pichons palais foguèron trobats al sieu torn divèrses relèus, mosaïcs, pinturas muralas e estatuas de l’epòca.
Sòi estat un visitant d’aquesta vila e podi dire solide que e espiat aquestas rèstas arqueologicas e que òm pòt sasir que Narbona gausiguèt d’una plan bona epòca pendet l’Empèri Roman al còp qu’un passat esplendid e plen de fiertat.
Francesc Sangar
Francesc Sangar, nascut en Sabadell, Catalonha, en 1972 demora uèi lo jorn en Puig-reig. De jove estudièt Sciéncias Empresarialas e après a trabalhat coma comptable e tanben coma financièr. Mas la sieuna passion es estada totjorn l’istòria. Ara estudia Umanitats telematicament en la UOC. Se considera un istoriador per bastir. Aima fòrça Occitània dempuèi lo primièr còp que la visitèt.
