La vila de Marselha foguèt fondada per una colonizacion de grècs provenents de Focèa, qu’establiguèron una de lors colònias comercialas mai importantas a fins del sègle V aC. Mas coma foguèt lo procès que convertiguèt la Massilia grèga en una vila romana? Trobam tres eveniments istorics que marquèron l’istòria d’aquela vila.
Pendent la Segonda Guèrra Punica l’an 218 aC, entre los romans e los cartagineses, que se disputavan lo contraròtle de la Mediterranèa Occidentala, Massilia mantenguèt la siá aliança amb Roma, e podiá venir una pèça fondamentala per frenar l’avançada de las tropas del general cartaginés Annibal cap a Roma.
Annibal atenguèt pas d‘unificar al sieu costat las tribus gallas contra los sieus enemics e patiguèt qualcunas pèrdas a la Peninsula Iberica, e Roma envièt lo sieu general Escipion per luchar. Movements confonduts d’Annibal e d’Escipion atenguèron esquivar (e salvar) la vila d’un sètge que poiriá èsser estat totalament destructiu. La desbranda cartaginesa reservèt lo domeni de la Mediterranèa Occidentala pels romans, e mantenguèt l’aliança entre Massilia e Roma. Se configurava progressivament una nòva estenduda de l’Empèri Roman, la “Provintia”, qu’originèt lo nom de Provença e ont Massilia èra la capitala.
L’arribada dels romans
Aquela aliança tornèt a èsser provada l’an 181 aC, quand los massilians demandèron ajuda a lors aliats romans per se protegir dels atacs dels piratas que venián de Liguria e de qualcunas tribus gallas interioras del territòri, sustot dels nomenats “Saliens”, que mostravan una cèrta ostilitat a la preséncia de la vila de Massilia. La preséncia de l’armada romana arrestèt aquela incertitud, e faguèt possible un nòu desvolopament economic de la vila. Mas Roma integrèt definitivament la vila dins lo sieu empèri. Los massilians perdèron una part importanta de lor sobeiranetat.
Mas la vila perdèt lo sieu “status” de vila favorida davant lo poder roman, après la guèrra civila esclatada a l’Empèri entre los partidaris dels generals Juli Cesar e Pompèu l’an 49 aC. En aquela lucha pel poder imperial, Massilia se placèt en lo partit de Pompèu, e aculhiguèt divèrses partidaris d’aquel general dins la vila.
Massilia patiguèt un seriós sètge de las tropas de Juli Cesar amb tres legions pendent dos meses e divèrses atacs de l’armada cesariana per mar. Caius Trebonius, general de Juli Cesar, acabèt la conquista de la vila, e Massilia recebèt una sèria de represalhas comandadas per Cesar. Entre aqueles “puniments” trobam la pèrda de las vilas que dependián de Massilia, e de la sobeiranetat que possedissiá encara. La nòva vila de referéncia de l’Empèri a la Gàllia serà Narbona (e la província de la Narbonense serà lo nòu centre imperial a la Gàllia e nèxe amb la Peninsula Iberica), fòrça mai al sud, e que gaudirà d’una granda prosperitat. Malgrat aquela situacion, jos l’Empèri Roman, Massilia gaudirà tamben de periòdes d’expansion.
E mai se se son realizadas de grands trabalhs arqueologics dins la vila e al sieu environ, son estats pas trobats encara grands bastiments ni de l’epòca grèga ni de la romana.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
