Lo reialme dels nabatèus gaudiguèt d’una granda reputacion pendent l’antiquitat, sustot pendent los sègles I aC e I de l’èra occidentala, per las notícias qu’arribavan sus las siás grandas riquesas. Lor territòri s’estendiá per l’actuala Jordania, e regions de Palestina, Siria, Egipte e Arabia Saudita. Èran pas de terrens adaptats pel desvolopament economic, pr’amor qu’èran de regions deserticas, amb gaire possibilitats en lo domeni agrari, mas los nabatèus atenguèron convertir lor reialme, mercés a la siá situacion geografica, en lo centre de fòrça rotas de caravanas que jonhián los mercats orientals e occidentals.
Ongan, l’ancian reialme nabatèu es conegut mercés a de descobèrtas arqueologicas de la siá capitala, Petra, que foguèt descobèrta l’an 1812 per l’arqueològ soís Jean Louis Burckhardt. Al mièg d’una estrecha val fòrça amagada (e mai facila de defendre) foguèt creada una vila, ont èran perforadas de ròcas de las montanhas per bastir dins lo sieu interior totas las bastissas, dempuèi los ostals particulars als temples o botigas. Tota una meravilha impossibla d’imaginar!!!
La siá etimologia proven justament del material de bastiment, Petra, en remembrant lo mot latin que significa “ròca”, e mai se lors abitants nomenavan la vila amb lo nom de Rqm, amb un significat semblable a “mescla de colors”, per la variacion de colors de las siás ròcas d’acòrdi amb la luminositat pendent lo jorn.
Pendent lo periòde de maximala esplendor, lo reialme dels nabatèus atenguèt lo sieu maximal territòri, en profechant la feblesa dels estats vesins, coma Judèa o lo reialme dels Seleucidas. Après las victòrias militaras del rei Obodas I entre los ans 96 e 85 aC, contra lo rei ebrèu Alexandre Janneu e contra lo rei seleucida Antiòc XII, se debanèt la conquista e l’annexion de Damasc entre los ans 85 e 62 aC. Aquela victòria entrainèt que lo nòu monarca Aretas III fabriquèsse de moneda pròpria amb lo diplomatic nom d’”Amic dels Ellenics”.
L’arribada dels romans
Mas las legions romanas arribèron al Pròche Orient. Nabatèa atenguèt manténer una cèrta sobeiranetat amb la condicion de venir un “reialme depenent” de Roma, dins la nòva província romana de Siria. Mas Nabètea deviá pagar d’impòstes als romans (coma d’autres reialmes tanben dependents) e ajudar militarament en las luchas que Roma manteniá, e sustot arrestar los atacs de las tribús arabas del sud. Pensam que d’autres reialmes coma lo Seleucida desapareguèron totalament.
Nabatèa mesclava l’esplendor economica del moment amb las implicacions de las luchas pel poder dins de l’Empèri Roman e lors estats vassals, coma l’afrontament entre Juli Cesar e Pompèu, o entre Marc Antòni e Cleopatra contra Octavi August. Aquel darrièr afrontament, fòrça mai prèp, aguèt Nabatèa coma un dels sieus scenaris, quand Egipte ocupèt lo sud de Nabatèa.
Lo rei Obodas III (de l’an 30 al 9 aC) e son successor Aretas IV (de l’an 9 aC al 40 de l’èra occidentala), nomenat “aquel qu’aima lo sieu pòble”, recuperèron l’estabilitat e l’esplendor après lo conflicte entre Roma e Egipte, amb un grand desvolopament cultural. En aquela epòca foguèron bastits la majoritat dels temples e los cavòts reials.
Lo rei Malikh II (de l’an 40 al 70) contunhèt de mostrar la siá fidelitat als emperaires romans, en ajudant amb lors soldats en lo sètge e conquista de Jerusalem, amb motiu de las revòltas josievas. Una bona manièra tanben de manténer aquela sobeiranetat nabatèa partejada amb los romans.
Mas aquela ajuda militar constanta, foguèt pas motiu sufisent per evitar que l’an 106 l’emperaire roman Trajan decidiguèsse suprimir aquela sobeiranetat e integrèsse Nabatèa dins de la província d’Arabia, en establint la vila de Bosra coma la nòva capitala. L’ancian Reialme dels Nabatèus comencèt d’aquela manièra la siá progressiva decadéncia.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
