Enquia non hè guaire annades se podien trapar anguiles en Garona (enquia hè apuprètz 50 annades). Ère un peish fòrça estimat en mon dera gastronomia. Totun, aué ei ua espècia que patís, en tot Euròpa, un declin fòrça grèu (enquia un 90% des d’aquera epòca) e donques, aué, ei francaments dificil trapar ua anguila ena Val d’Aran o encara en Pirenèus.
Era anguila (Anguilla anguilla) ei un peish dera familha des anguillids e a ua forma fòrça longa e cilindrica. Es aletes son amassades en ua soleta aleta. Era maishèra inferiora demore un shinhau mès endauant qu’era maishèra superiora e a dents fòrça petites. Es sòns suelhs son fòrça petiti e quan er especimèn ei adult patís era ipertrofia e per açò normauments hugen dera lum solara.
Son peishi nocturns e era sua color depen, sustot, dera edat dera anguila. Era reproduccion se debane en mièg der Ocean Atlantic, e es joenes anguiles, dempús de néisher, realizaràn ua migracion estonanta a trauèrs de milèrs e milèrs de quilomètres (apuprètz 5.000 Km) enquiara arribada a aigua doça d’arrius coma Garona. Ailà demoraràn enquia era sua maduresa sexuau (8 o 9 annades) e dempús tornaràn un aute còp a dirigir-se vèrs es aigües oceaniques entà reprodusir-se e dempús morir.
Eth darrèr viatge non se realizarà enquia qu’es mascles hèn aumens 50 cm de longada e un pés d’apuprètz 350 gr o mès. Es femelhes, per contra, auràn ua longada que pòt arribar ath mètre e pòden pesar ben entre mièg Kg e 2,5 Kg.
Es anguiles que non pòden realizar eth sòn darrèr viatge entara mar demoren isolades en lòcs on non i a gessuda e patissen ua ipertrofia que provòque especimèns fòrça grani e pesats (mès deth normau) e pòden arribar, segontes eth cas, as 10 Kg de pés.
Un peish misteriós
Quan es anguiles comencen eth sòn viatge o migracion vèrs era mar, era tòca ei arribar a un airau situat pròp des isles Antilhes, entre es 20º e es 30º de latitud. Eth viatge pòt demorar diuèrsi mesi e ei tostemps hèt a trauèrs d’aigües prigondes (d’aciu ven era demanda de fòrça cercaires d’estudiar mès aguesta espècia qu’aué ei en risc fòrça naut d’extincion se volem sauvar-la).
Atau, e a mès de 400 m de prigondor e pendent eth mes de hereurèr, es anguiles realizen era ponduda d’ueus que seràn lèu fertilizats pes mascles. Era temperatura dera aigua ei un factor clau ara ora de reprodusir-se pr’amor qu’aguesta déu éster tostemps d’apuprètz 17ºC. Se non, dempús es larves morissen totes.
Es ueus fertilizadi pujen dempús entara superfícia e nèishen sonque 24 ores dempús. Es larves son fòrça petites e lèu apuprètz sonque 5 mm de longada. Era mar e es sòns corrents amiaràn es joenes anguiles ath long de dues annades en direccion nòrd-oèst e es anguiles profitaràn aguest temps entà minjar e créisher mès e mès.
Quan arriben en noveme ath continent europèu, ja son petites anguiles e començaràn a dintrar enes aigües des arrius, tostemps ara recerca de mès e mès distància dera mar.
Era sua dièta depen des aigües on son, mès tanben dera edat dera anguila. Atau, en aigua doça mingen, mès que mès, insèctes aquàtics (quan son mès joenes). Totun, quan son mès granes, ja comencen a minjar tanben peishi mès petiti, molluscs e diuèrsi crustacèus.
En Aran e Catalonha era pesca d’anguiles ei proïbida entre es mesi de març e octubre e non se pòt pescar, de cap manèra, anguiles joenes e petites. Aué encara ei ua espècia fòrça pescada (maugrat que ja ei un prètzhèt reau e confirmat per fòrça pescaires que practicaments ja non n’i a) pr’amor dera sua carn, amb un contengut fòrça naut de vitamina A.
En passat mès recent se podien trapar ben anguiles en toti es arrius aranesi e catalani, tanben mès ath sud e en lòcs com eth País valencian, siguec un plat tipic e fòrça aimat pes umans. Mès des dera decada de 1970 era espècia patic ua recession fòrça grèva e aué sonque ne demoren apuprètz un 10% des individús que i auie hè sonque 50 annades.
Es principaus menaces que provòquen aguesta situacion son era pesca contunha – qu’ei era majoritat des viatges aué illegau -, diuèrsi parasits que viuen enes anguiles e que pòden arribar a provocar ua nauta mortalitat (Vibrio vulnificus), eth bastiment de restanques, que provoquen, soent, un arrèst totau dera anguila ena sua migracion vèrs aigües continentaus, ua major preséncia de predators (com es corbassi marins) o encara eth cambiament climatic, que provòque cambiaments ena temperatura dera aigua e qu’ei un gran perilh entàs anguiles, pr’amor que son fòrça delicades en relacion damb era temperatura d’aguesta.
Tota ua vida migrant
Es anguiles demoren lèu tota era sua vida en tot migrar; quan son joenes cerquen es aigües continentaus e quan son adultes un aute còp es aigües marines. Era pollucion dera mar damb es microplastics ei tanben ua grana menaça entara aguesta espècia, pr’amor qu’es larves, quan son encara en mar, mingen troçèts petiti de plastic pr’amor que pensen que son prèdes e açò ei dempús fatau entath joen individú que, soent, morís.
Non ei facil trapar anguiles an arriu. Non siguec jamès facil. An eth costum de demorar pendent eth dia enes prigondors mès escures, en tot hugir dera lum solara. A mès d’açò, ei un peish qu’a fòrça mès activitat pendent era net (e es lums nocturnes provòquen fòrça problèmes ara espècia).
Un des problèmes mès grani que patís era espècia ei que non podec reprodusir-se encara maugrat eth desespèr des cercaires, en piscifactories. E donques ei ua espècia que non pòt èster, aué, sauvada pes umans de manèra artificiau. Se era pesca dera anguila contunhe, sonque diuèrses annades mès, serà ua espècia totauments escandilhada non sonque enes Pirenèus mès tanben en Euròpa tota, pr’amor qu’era sua regression ei globau.
Dilhèu, quauqu’un còp, podem auer era sòrt de vèir ua anguila en Aran. Serà un prètzhèt lèu irreau, pr’amor qu’aué, ja ei ua espècia considerada fòrça rara. Cau cambiar de manèra urgenta era pensada e costumes umanes o lèu entrarà ena madeisha lista que d’autes espècies abans freqüentes, com era deth linx, çò ei, ua espècia escandilhada mès des aigües des arrius coma Garona.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
