En mai 1804 lo president dels Estats Units d’America demandèt a una còla, menada per Meriwether Lewis e William Clark, l’exploracion del territòri qu’aqueste país aviá tot just comprat : La Loïsiana. Pendent lor viatge fins pel país trobèron de centenats de tribús indigènas e d’animals desconeguts mentre qu’èran cercats per de soldats espanhòls que los volián empresonar.
L’expedicion de Lewis e Clark durèt fins a l’an 1806. Puèi la còla qu’aviá realizat lo viatge tornèt a la vila de Saint Loís amb solament un mòrt pendent lo viatge. Lewis èra estat lo secretari presidencial de Jefferson e per aprestar lo viatge aviá estudiat las sciéncias naturalas, la medicina, la botanica e la navegacion celestiala.
Lo president estatsunidenc esperava que se trobarián de rèstas de civilizacions perdudas, d’indigènas que parlèsson galés o de mamots. Mas l’expedicion poguèt sonca confirmar l’ubicacion de centenats de tribús nòrd-americanas e descobrir 178 nòvas espècias de plantas e 122 nòvas espècias animalas coiòtes, vibres de montanha e orses grizlí, que jamai aperabans degun aviá pas vistes als Estats-Units d’America.
Lo jòc del gat e de la rata
Un dels faches mens coneguts d’aquesta expedicion — qu’encara uèi lo jorn es un bestseller dels libres de geografia als Estats-Units – es la persecucion ordenada per lo governador del Nòu Mexic per empresonar la còla d’aquela expedicion. Malgrat que la tòca oficiala de l’expedicion siá d’arribar al Pacific, un espion american al servici de l’estat espanhòl, lo general de l’armada James Wilkinson, aconselhèt de los perseguir pr’amor que crentava que lor tòca siá d’arribar als territòris rics en minas d’aur que los espanhòls avián al Sud-Oèst. Pr’aquò, quatre grops de soldats espanhòls e lors aligats comanches foguèron enviats per los empresonar. Urosament per Lewis e Clark, l’expedicion foguèt pas trobada e aital poguèron arribar fins a l’Ocean Pacific e tornar a Saint Loís sans.
S’aguèsson estats trobats, la batalha seriá estada dura. L’expedicion aviá de picas, tomahawks, cotèls, 200 liuras de polvera, e 400 liuras de balas. Al delà d’aquò, Lewis aviá un rifle pneumatic silenciós que podiá tirar fins a 20 balas al còp, un fach qu’impressionava plan los natius americans.
Après la soleta batalha que i aguèt pendent l’expedicion contra los Pès Negres, Lewis e Clark arribèron a Saint Loís per explicar lors descobèrtas. Pauc après, de milièrs d’americans ocupavan aquel territòri en un episodi conegut uèi coma lo mai grand raubatòri fach a de tribús indigènas. Uèi coneissem aquò coma la Conquista de l’Oèst.
Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
