Aquò es çò qu’afirman Sahar Saleem e Zahi Hawass, egiptològs e qu’an publicat lo libre “En tot escanejar los faraons: imatges nòvas de las momias reialas del Nòu Reialme”. Dins lo libre i a nòus detalhs sus lo complòt de divèrsas personas del harèm del faraon egipcian (entre elas una esposa secondària) e cossí foguèt assassinat aqueste faraon, fondator de 20a dinastia egipciana.
Lo complòt se debanèt fa mai de 3000 annadas, pendent la fin del regnat de Ramses III e en el, i avián implicadas divèrsas personas de la còrt, mai d’un dotzenat – entre aquestas Tiye, esposa de segond nivèl del faraon, lo cap del tresaur, un capitani de l’armada e un majordòm reial-. E los egiptològs an descobèrt que Ramses III foguèt mòrt violentament e lèu per causa del complòt: la gòrja li foguèt copada e un det del pè foguèt tanben talhat amb una destral e desapareguèt.
Una epòca problematica
Ramses III, fondator de la 20a dinastia de l’Egipte ancian, regnèt entre los ans 1187 e 1156 abans lo Crist. Pendent lo sieu reialme Egipte patiguèt l’arribada d’una misteriosa confederacion marinièra apelada las Gènts de la Mar que ja avián destrusit l’Empèri Itita, Mas Ramses III poguèt los arrestar per tèrra e tanben per mar, en una granda batalha que i aguèt al Delta del Nil. De mai arrestèt doas armadas libianas que tanben volián ocupar Egipte, restaurèt divèrses centres religioses del país e ajudèt a l’espandiment del comèrci.
Mas l’economia egipciana marchèt pas plan a l’epòca. I aguèt la primièra cauma de tota l’istòria de l’umanitat – quand los constructors de tombas reialas volguèron pas trabalhar mai sens recebre los revenguts, qu’arribèron pas – e i aguèt una marrida epòca en la produccion de minjar. Al delà d’aquò, la corrupcion governamentala èra de mai en mai granda.
La tòca del complòt èra coronar coma nòu rei d’Egipte Pentawere, filh de Ramses III e Tiye. Divèrsas pròvas documentalas son estadas trobadas e après lo sieu analisi s’es descobèrt que se debanèt après l’assassinat del faraon. De mai, l’analisi amb escanèrs de la momia de Ramses III confirmèt que lo faraon egipcian foguèt violentament assassinat per divèrsas personas al còp. Mas la tòca del complòt, far de Pentawere lo nòu faraon, capitèt pas.
Aital o mòstran ancians papirs de l’epòca que parlan del judici que i aguèt après la mòrt de Ramses III. Los murtrièrs foguèron arrestats e totes, tanben Pentawere, foguèron obligats a cometre suicidi. Fins uèi aquò se sabiá pas pr’amor que los papirs parlavan de Ramsés coma lo Grand Dieu, un tèrme que solament utilizavan los ancians egipcians per los faraons mòrts. E nasquèt lo dobte.
En 2012 los recercaires d’aqueste faraon analizèron amb d’escanèrs la momia qu’aviá un grand talh a la gòrja e la manca d’un det del pè. L’esofag e la traquèa foguèron talhadas amb un cotèl e lo faraon moriguèt al moment. De mai, un det del pè foguèt copat amb una destral.
Hawass e Saleem, los egiptològs qu’an publicat lo libre amb las nòvas pròvas dels escanèrs de la momia, afirman que divèrsas personas participèron en la mòrt de Ramses III amb d’espasas o destrals l’ataquèron per darrièr e tanben per davant . “L’evidéncia suggerís que divèrses assautants utilizèron desparièras armas a l’encòp quand lo faraon foguèt atacat – çò diguèron Hawass e Saleem-“.
Fin finala, los embaumaires aguèron de far un det del pè artificial que foguèt cobèrt de resina e metut dins lo còs de Ramses III. Segon Hawass e Saleem “l’operacion foguèt precursora de la cirurgia plastica d’uèi lo jorn pr’amor que metèron lo material jos la pèl del faraon e aital, en tot dintrar en l’autre mond, semblava que res aviá passat e qu’aviá lo còs intacte”.
Tanben d’autres faraons del Nòu Reialme egipcian patiguèron operacions cirurgicalas semblantas, tanben lo jove faraon Tutankamon. Cas barrat.
Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
