En 2015 lo vilatge d’Uhrovec (region de Trenčín, Eslovaquia) celebrèt lo bicentenari de la naissença de la figura mai importanta de l’istòria eslovaca : Ľudovít Štúr. Aqueste lingüista e politic de confession evangelica eslovac foguèt, pendent la sieuna epòca, lo vertadièr paire de la nacion eslovaca e creèt al sieu torn una generacion d’erudits amb una clara vocacion nacionalista, que serián coneguts amassa coma los sturovci-sturians.
En aquela epòca i aviá pas cap estat estat eslovac. Pendent la ondada dels nacionalismes, que nasquèt en Euròpa amb fòrça après l’epòca napoleoniana, lo pòble eslovac se trobava jos divèrsas pressions. Los territòris amb d‘eslovacs èran una part integrala del Reialme d’Ongria, qu’alavetz formava part de l’Empèri dels Habsburg.
Sègles de convivéncia sens conflictes finiguèron vèrs 1830 quand los nacionalistas ongreses imposèron l’ensenhament de l’ongrés coma lenga oficiala del Reialme de pertot en lòc del latin. En l’epòca, Ludovit Štúr, encara jove, estudiava en lo Liceu Evangelic de Prešporok, uèi lo jorn Bratislava. Poguèt a la fin organizar un grop d’estudiants d’aquela institucion e crear una cercle nacional que voliá defendre los dreches dels eslovacs en l’Empèri dels Habsburg e tanben desvolopar una consciéncia nacionala eslovaca.
Volián desvetlhar lo sentiment nacional eslovac
Per aquesta rasons, los amics de Štúr visitavan los vilatges eslovacs, en tot esperar un desvelhar del sentiment nacional eslovac qu’auriá de lutar contra l’imperialisme austriac e lo nacionalisme ongrés al còp. Lo prètzfach mai conegut d’aquela epòca d‘Štúr foguèt la sieuna visita a las roïnas del castèl de Devin, un anciana poblacion eslavaa pendent l’an 1836. Foguèt aqui ont los adèptes de Štúr jurèron fiseliltat a la nacion eslovaca.
Una de las capitadas mai importantas que Štúr conseguiguèt dins lo camp cultural foguèt l’acceptacion d’un estandard de la lenga eslovaca prepausat per el meteis e basada en los dialèctes centrals. Ja a la fin del sègle XVIII e l’inici del XIX divèrsas personalitats catolicas coma los sacerdots Anton Bernolák e Ján Hollý avián utilizat una lenga qu’aviá coma origina los dialèctes occidentals. Aquestes èran plan semblables a los dialèctes moravians del chèc e pr’aquò non foguèron acceptadas dins lo territòri eslovac oriental.
Totun, Štúr causiguèt coma basa los dialèctes centrals e aquestes foguèron un pont amb los autres dialèctes. Cal soslinhar que la lenga escricha abituala de la majoritat dels eslovacs en aquela epòca èra lo chèc, mas aquesta lenga èra fòrça luènhana de lo parlar popular. Maugrat tot aquò, lo meteis Štúr foguèt primièr partidari d’una concepcion checoslovaquiana, defenduda tanbe per lo poèta Ján Kollár o un dels mai grands paneslavistas- Pavel Šafárik.
Mas tanben foguèt Štúr qui demostrèsse que l’existéncia del pòble eslovac èra luènhana de la realitat chèca e qu’aquò non permetiá lo bastiment segur d’una nacion checoslovaca. Una lenga solida èra la melhor manièra d’aver una nacion, e aquesta èra en question totjorn. Tanben pr’aquò los representants del movement nacional chèc que lutavan al còp contra lo nacionalisme alemand, respectèron en la sieuna majoritat, la singularitat del pòble eslovac e l’ajudèron coma pòble frair.
L’abandon del chèc e la normativa bernolakiana per los catolics foguèt tanben un prètzfach fondamental en la creacion de la coesion nacionala eslovaca. E aquò maugrat que los promotors del cambi èran de confession protestanta. Los principals collaboradors de Štúr en lo sieu trabalh foguèron los pastors evangelics Michal Hodža e Miloslav Hurban.
Mai de tension encara
La tension qu’aviá creat l’òbra ongarizadora del comte Zay ( paradoxalament tanben originari del meteis vilatge que Štúr), inspector general de la gléisa evangelica d‘ Ongria foguèt una de las rasons principalas per provocar lo movement sturia, que refusava l’obligacion de far los escrits oficials en ongrés. Amb los sieus planhs per neutralizar l’ongarizacion e melhorar las condicions de son pòble, arribèt Štúr e los sieus adèptes a la meteissa còrt imperiala amb una peticion publicada en 1842. Mas aquesta iniciativa non foguèt cap succès.
Mas amb los ans joguèt un papièr plan important Lajos Kossuth, un politic amb idèas progressistas ongrés que voliá crear una soleta nacion politica ongresa qu’inclusiá tanben eslovacs e pr’aquò non escotava res de las sieunas necessitats. En aquesta atmofèra politica, Štúr volguèt crear una província amb basa etnica jos la jurisdiccion dirècta de l’Emperaire e non pas jos lo govèrn ongrés.
En 1848 e 1849 Štúr, en plena ondada revolucionària europèa, organizèt l’efemèr Conselh Nacional Eslovac, que foguèt lo primièr organ politic eslovac. E tanben tres campanhas guerrièras contra los nacionalistas ongreses que s’avián rebellat contra l’Empèri.
Aquestas campanhas foguèron dirigidas en Moravia e non aguèron cap de succès militar ne politic. E aquò maugrat qu’avián l’acòrd de los Habsburg que non volián que la rebellion ongresa guanhèsse mai de supòrts en lo nòrd del reialme ongrés, ont los eslovacs èran majoritat. Štúr defensèt las pretensions nacionals dels eslovacs tanben en lo parlament ongrés, en tot èsser lo deputat per la region de Zvolen (Zolyomy en ongrés). Aqueste espaci politic l’ajudèt a bastir d’amistats amb d’autres nacionalistas de divèrses autres pòbles que demoravan tanben dens l’Empèri, coma los pòbles eslaus croatas e sèrbes mas tanben amb los romaneses.
La defensa dels dreches d‘aquele pòbles èra vista coma una causa comuna de totes eles. Aqueste tipe de nacionalisme emancipador cercava contrarestar l‘assimilacion culturala e politica, e non pas oprimir los dreches basics dels autres pòbles. Cal soslinhar que Štúr foguèt lo primièr deputat que defensèt obèrtament la sieuna nacion, l’eslovaca pr’amor que la majoritat de deputats de regions amb de populacion eslovaca èran nòbles ongreses o d’origina ongresa.
En los ans 1850 l’Empèri dels Habsburg arribèt a de posicions absolutistas en tot perseguir los liberals e nacionalistas eslaus, inclutz Štúr. Ja a la retirada de la vida publica ont solament i aviá censura, Štúr demorèt, jos vigilància policiala en la pichona vila de Modra, ont viviá tanben la familha de lo sieu frair Karol. Aquí moriguèt en 1856 jos circonstàncias tragicas per causa d’un accident amb un fusilh.
Maugrat la sieuna mòrt totalament prematura e lo prètzfach que la sieuna volontat politica non foguèt una capitada, foguèt un grand exemple per de centenats d’adèptes, que crearián après el una generacion nacionalament conscienta e que lutèt per la creacion de la nacion eslovaca. Lo sieu legat contunha encara uèi lo jorn.
* Michal Čukan
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
