Uèi lo jorn, i a quatre codèxes vertadièrament maias e un d’eles, lo codèx Grolier, es estat considerat dempuèi sa descobèrta coma inautentic. Ara, una còla arqueologica e antropologica a analisat aqueste document maia e a pogut demostrar son autencitat.
Foguèt descobèrt dins una balma de Chiapas, en Mexic, pendent los ans 60 del sègle XX. E son proprietari lo menèt als Estats Units abans de lo presentar al govèrn mexican. Per ansin es pas estat considerat coma autentic dempuèi aquela epòca. E solament los autres tres, los codèxes de Dresden, París e Madrid, son estats classats coma vertadièrs.
Mas ongan se trobèron Stephen Houston, de l’Universitat Brown, e Michael Coe, de l’Universitat de Califòrnia-Riverside. Après una analisi de divèrses meses del codèx Grolier, son arribats a una soleta conclusion. E mai siá fòrça desparièr dels autres tres, es tanben un codèx maia vertadièr. De mai, es tanben lo mai ancian jamai trobat fins a uèi lo jorn sus la planeta tota.
“E mai lo codèx Grolier siá pas estat considerat coma vertadièr fins a uèi lo jorn –çò diguèt Stephen Houston– o es. Fins a uèi, èra dins un magazin del Musèu Nacional de Mexic sens cap de catalogacion. Son istòria es una granda tragèdia. Foguèt trobat dins una balma e lo collecionaire que l’aviá, Josué Sáenz, l’envièt primièr a Nòva York per ne determinar l’autenticitat. Puèi, lo cediguèt al govèrn mexican mas foguèt pas jamai cregut”.
Un document fòrça polemic
Pendent d’annadas, los cercles academics an considerat aqueste codèx coma inautentic. Qualques unes arribèron de dire qu’èra estat escrich a l’epòca modèrna solament pr’amor que de raubaires l’avián trobat e pas d’arqueològs. En mai d’aquò, aviá fòrça illustracions –mai de çò abitual– e aviá pas de ieroglifes tipics coma dins los autres codèxes maias.
“Èra un dògma qu’èra pas vertadièr –çò contunhèt Houston–. Mas nosautres decidiguèrem de lo tornar estudiar. Ara avèm pogut descobrir qu’es un codèx autentic e sus aquò i pòt pas aver cap mena de dobte”.
Per far l’estudi, la còla de Houston analisèt son estil e son iconografia, las taulas de Vènus que ten, las donadas scientificas –an trobat l’edat del codèx amb lo metòde del carbòni 14–, son elaboracion, e lo tipe de papièr. E encara qu’es fòrça desparièr dels autres tres, son analisi demòstra a travèrs de mai de 50 paginas que lo codèx Grolier es tanben vertadièr.
Foguèt fach pendent lo sègle XIII e amb una pigmentacion blava maia qu’es estada descobèrta –sa composicion– en 1980. Puèi i cap un calendièr de la planeta Vènus –qu’èra la manièra dels maias de comptar los jorns per ne far de cicles astronomics– e divèrses dieus coma lo Solelh, la Mòrt e K’awiil, que son los dieus maias de la vida vidanta.
“Foguèt pas fach per l’aver dins la cort. Son mai importantas las illustracions que lo tèxt –çò soslinhèt Houston– e seriá estat utilizat pendent tres generacions de prèires a l’epòca de la conquista espanhòla. Per ansin èra amagat en una balma. En mai d’aquò, foguèt fach per de toltècas de la vila de Tula e aquestes èran una etnia mesclada que solament èra maia en partida”.
Aital, lo codèx Grolier foguèt creat quand ja fasiá longtemps que las vilas maias de Chichen Itzá e Tula èran en declin e pr’amor d’aquò foguèt escrich a una epòca fòrça malaisida pels maias. Totun, descriu encara d’armas de l’epòca preclassica maia que serián puèi utilizadas per divèrses artistas d’Oaxaca e del centre de Mexic. Per totas aquelas rasons, çò ditz la còla que l’a estudiat, es tant vertadièr coma los autres tres codèxes. Los maias an un codèx autentic de mai.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
