En la societat occidentala actuala, la femna a iniciat un camin d’egalitat de dreches amb l’òme. Malastrosament, manca encara fòrça camin per recórrer. En aquel article volèm repassar quina èra la situacion de la femna pendent l’Edat Antica en desparièras civilizacions. En aquelas societats, las femnas igualèron jamai lors dreches amb los òmes, mas en qualqu’una d’aquelas civilizacions ancianas gaudissián d’una situacion mai favorabla qu’en d’autras.
En la civilizacion coneguda mai anciana, a Sumèr la femna èra somesa a l’autoritat masculina, que podiá la vendre per saldar los sieus deutes. E l’òme podiá demandar lo divòrci sens presentar cap de motiu. Mas la femna sumeriana possedissiá los meteisses dreches que l’òme respècti dels filhs, e quand lo sieu marit èra absent, governava e administrava l’ostal e las proprietats de la familha.
La femna sumeriana podiá emprene de negòcis pròpris sens demandar permís, possedir d’esclaus… Mas de paucs còps subervenguec en la politica. Un exemple foguèt la cortesana Shub-ad, que governèt en solitari dins la siá vila. Sumèr marquèt las pautas de las posterioras civilizacions d’Orient Pròche, coma per exemple a Babilònia. Dins aquela vila, èra famosa l’istòria de Semiramis, la legendària reina que donèt una granda esplendor dins la vila.
Èra un orgulh per las familhas que las filhas dintrèsson en qualque temple per servir qualque divinitat, coma sacerdòtessas o simplas assistentas. Aquelas gojatas se mantenián de vèrges e celibatàrias pendent aquel servici.
Lo matrimòni èra concertat pels parents dels nòvis. Lo jove marit realizava una donacion als parents de la nòvia, en sòus o proprietats, e los parents de la gojata donavan al nòvi una autra donacion, qu’acostumava a aver una valor superiora. Mas quand un marit voliá lo divòrci de la siá femna, en disent solament davant de testimònis qu’èra pas mai la siá molhèr e en retornant la donacion dels parents de la molhèr, lo matrimòni èra anullat.
Un dels motius mai utilizats per demandar lo divòrci èra l’abséncia de filhs, qu’èra totjorn “fauta de la femna”. En aquelas societats, e tanben a la nòstra societat occidentala en de tempses pas gaire alunhats, l’esterilitat masculina èra una vergonha e èran totjorn culpadas las femnas. Fòrça còps, l’esterilitat dins d’un matrimòni èra compresa coma un puniment divin per qualque pecat, del temps qu’una granda descendència èra compresa coma una benediccion divina.
La femna dins la cultura ebrèa
La cultura ebrèa mantenguèt la femna dins una posicion segondària e la Bíblia ordenava clarament las femnas d’aubedir lors marits, mas la legislacion civila ebrèa èra pas tan discriminatòria, malgrat aquel evident papièr segondari. E la societat ebrèa faguèt un omenatge a qualques femnas legendárias, coma exemple e coma eroïnas que salvèron la nacion, coma Judith contra los assirians, Esther d’una persecucion contra ebrèus a Babilònia o Deborah qu’animava lo pòble ebrèu en las siás batalhas.
Segurament, foguèt a l’ancian Egipte ont la femna gaudiguèt d’una situacion mai favorabla. Considerada coma una sòrta de fada protectritz del larèr, la femna arribèt a exercir de cargas administrativas e politicas. Quitament, aguèron de femnas que governèron coma reinas, coma per exemple, Hapsepsut, nomenada dirèctament “faraon” (coma se foguèsse un òme) o la mitica Cleopatra VII Filopator. Sens desbrembar que fòrça reinas e de princessas exerciguèron una granda influéncia dins la còrt dels faraons. Dins lo domeni economic, la femna egipciana podiá realizar liurament de transaccions comercialas, sens dependre de cap de òme.
A l’anciana Grècia, la femna dispausava de desparièrs dreches, segon s’èra una femna liura o esclava. Las femnas liuras, abitualament de familhas plan situadas economicament e socialament, èran tractadas amb grand respècte, mas sens poder gaudir de cap de sòrta de poder politic e fòrça limitadas en l’economic. A l’òbra de teatre “Las femnas assamblairas” d’Aristofanes, de l’an 391 aC, l’argument ridiculiza unas femnas que vòlon, vestidas de manièra masculina, convéncer los òmes de l’assemblada de traspassar lo poder a las femnas. Aquela trama nos mòstra la pauca consideracion que gaudissián las femnas en tèrmes politics.
Paucas femnas assumiguèron reputacion en la Grècia classica. Un dels paucs cases foguèt Aspasia de Milet, amant de Pericles, dins lo sègle V aC. Dempuèi la siá posicion, mantenguèt una fòrta influéncia sus l’òme que governèt Atenas pendent la siá epòca de mai esplendor, mas foguèt una excepcion.
Las femnas esclavas, a l’aital coma los òmes esclaus, èran tractadas gaireben coma d’objèctes, solament amb l’objectiu de servir als trabalhs domestics o per satisfar los desirs sexuals dels senhors de l’ostal.
Un cas especial es lo de la femna espartenca. Èra fòrça respectada e avalorada en la siá facieta de maire e mèstra d‘òmes valents que respectavan las leis, e assumiguèt fòrça poder politic e economic. La femna espartenca podiá intervenir dins las reünions importantas, del temps que la femna atenenca deviá calar a las assembladas e jamai pas podiá s’opausar a lo sieu marit.
Per contra, las femnas romanas en l’epòca republicana, èran encara en una posicion mai segondària que las atenencas. Las siás foncions demoravan redusidas als trabalhs domestics, la procreacion e amb una obediéncia totala a lor marit. Foguèt pendent los sègles del govèrn imperial, quand la femna romana prenguèt unas posicions mai favorablas.
Las femnas de la Roma imperiala comencèron d’administrar de proprietats e de negòcis, possedissián d’esclaus, participavan dins qualques reünions. E mai que jamai pas governèron l’empèri, fòrça femnas de las dinastias imperialas atenguèron d’influéncia suls emperaires en decisions politicas o en l’eleccion dels eretièrs del tròn. Qualques còps èran de protagonistas de conspiracions que cambièron los destins de l’empèri, coma Agripina, la maire de Neron e molhèr de Claudi.
Malgrat aquelas mancas, las femnas de las civilizacions ancianas dispausavan benlèu de mai dreches que las femnas de la posteriora Euròpa feudala, e aquel nivèl de dreches (malastrosament encara inferior al dels òmes) se recuperèt pas fins fòrça sègles après.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
