Abans de morir ongan, lo professor Stephen Hawking èra a trabalhar amb Thomas Hertog, de l’Universitat Catolica de Lovaina (Flandra) sus l’origina de nòstre univèrs e la teoria del Bing Bang. Ara, fin finala, s’es renduda publica sa darrièra teoria. Es estada publicada dins la revista Journal of High Physics.
Aquò arriba après la prediccion que fan fòrça teorias modèrnas del Bing Bang. Segon aquestas, l’univèrs local ont vivèm arribèt a son existéncia après una brèva inflacion o espandiment universal de manièra exponenciala.
Segon aquò, un còp l’espandiment començat, i aurián cèrtas regions de l’Univèrs ont aqueste movement jamai non finís. Aquò vòl dire que l’espandiment es continuós e que l’Univèrs es globalament en espandiment de manièra etèrna. E çò que podem agachar de l’Univèrs seriá sonque un univèrs pichon, una region ont l’espandiment ja es finit e ont las estelas e galaxias ja serián formadas.
“La teoria de l’espandiment etèrne afirma que nòstre univèrs es un fractal infinit, un ensems de divèrses univèrses pichons desseparats per un ocean en espandiment –çò diguèt fa gaire Thomas Hertog–. Atal, las leis de la fisica e de la quimia serián desparièras d’un pichon univèrs a l’autre e se seriá format un multivèrs. Mas aquela teoria encara a d’èsser demostrada”.
Una teoria de l’espandiment etèrne marrida
La nòva teoria d’Hertog e Stephen Hawking prepausa qu’aquela teoria es erronèa. Segon los dos fisicians i a un problèma amb l’espandiment etèrne. “Es assumit que l’Univèrs se desvolopa segon la teoria generala de la relativitat d’Albert Einstein. Aital, la comunautat scientifica confirma los efièches quantics e las pichonas desviacions que i a l’entorn de manièra parièra –çò apondèt Hertog–. Totun, Hawking e ieu prepausam que la dinamica de l’espandiment continuós dessepara totalament la fisica quantica e la fisica classica, e aquò es pas possible pr’amor de la teoria d’Einstein; en consequéncia, lo concèpte d’espandiment etèrne tomba”.
Segon Stephen Hawking, l’Univèrs a d’escalas mai grandas es racionalament lis e finit. Es pas una estructura fractala. A mai, sa teoria finala, desvolopada amb Hertog, s’es basada sus la teoria de las còrdas (una teoria fisica que vòl èsser un pont entre la teoria de la relativitat e la quantica fisica en tot descriure l’Univèrs coma de còrdas que vibran).
Per Hawking e Hertog, l’Univèrs es coma un olograma grand e complèxe e la realitat fisica en cèrts espacis de tres dimensions pòt èsser reduch matematicament a doas dimensions a sa superfícia. La variacion d’aquel concèpte d’olograma desvolopat pels dos fisicians permet pas de projectar la dimension temporala dins l’espandiment continuós. E l’espandiment continuós poguèt pas èsser descrich scientificament.
D’espandiment continuós sens temps
La nòva teoria d’Hawking e Hertog prepausa que l’espandiment continuós demora reduch a un estat atemporal determinat per una superfícia espaciala al començament del temps universal.
“En tot estudiar l’evolucion de l’Univèrs –çò confirmèt Hertog– arribam a un ponch ont, òc, i a d’espandiment continuós, e nòstra nocion actuala del temps quita d’aver de sens”.
Ça que la, Hawking aviá ja dich fa gaire amb sa teoria de l’Univèrs sens frontièras que un còp que reculam dins lo temps fins al començament de l’Univèrs, aqueste se barra coma una esfèra. La teoria finala d’Hawking e Hertog desvolopa encara mai aquela teoria. “Volèm pas dire que i a una termièra dins nòstre passat –çò soslinhèt Hertog–“.
Amb aquesta teoria finala, Hawking e Hertog vòlon far de prediccions sus l’estructura globala de l’Univèrs: l’Univèrs que nasquèt de l’espandiment es una teoria mai simpla que la de l’estructura fractala infinida afirmada dins la vièlha teoria de l’espandiment continuós. Se la resulta d’aquesta teoria poguèsse èsser confirmada, i auriá de grandas consequéncias per la teoria del multivèrs.
“Sèm pas dins un univèrs unic, solet, mas avèm trobat qu’existís una reduccion importanta del multivèrs –çò diguèt Hawking abans de morir–. Parlam d’una tièra fòrça mai pichona d’univèrses possibles”.
Amb aquela teoria, de fòrça melhor provar, Hertog vòl ara estudiar las implicacions a d’escalas que pòdon èsser agachadas amb de telescòpis espacials. Segon Hertog, lo camin es prometedor. L’espandiment de l’Univèrs tre lo començament voldriá dire que las ondas gravitacionalas serián luènh de poder èsser estudiadas amb de detectors actuals coma los LIGO mas si que o poirián èsser amb l’observatòri gravitacional espacial europèu LISA. Un camin que demòra dobèrt per la coneissença umana e que Hawking e Hertog an volgut explicar per comprene melhor cossí es l’Univèrs ont vivèm. L’estudi es estat publicat jol nom Una sortida en doçor de l’espandiment etèrne? (A Smooth Exit from Eternal Inflation?).
Christian Andreu
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
