Ara fa 100 ans se produsiá una de las mai grandas revolucions de l’istòria modèrna: la revolucion russa. La situacion de crisi sociala en aquel país finiguèt per la conquista del poder amb de violéncia per part dels bolchevics. Las causas podián pas èsser mai claras; fam, milions de mòrts en la primièra guèrra mondiala e las paubres condicions de vida d’obrièrs e paisans. Après aquesta revolucion l’istòria de la planeta cambiariá per totjorn.
Mai de dos milions de mòrts aviá provocat la participacion de Russia en la guèrra mondiala. Pr’aquò la populacion voliá, exigissiá la patz d’un biais total. Ja en març de 1917 (febrièr segon lo calendrièr ortodox) las mobilizacions e caumas, – de primièr, en Petrograd e Sant Peterburg e puèi en tota Russia – èran generalas.
La reaccion zarista foguèt dissólvre la Duma o parlament. Mas aquesta causiguèt un comitat de parlamentaris que compartiguèron lo poder amb lo soviet d’obrièrs de la vila. Un govèrn provisional foguèt proclamat amb Kerensky. Lo zar volguèt recondusir la situacion mas sens l’ajuda de l’armada solament poguèt abdicar.
Lo nòu govèrn èra dominat pels menchevics – fòrça moderats maugrat que tanben democratas -. Un nòu programa foguèt publicat: libertat d’opinion e amassada, drech de cauma, abolicion de privilègis de la noblesa e una nòva Duma.
Lo començament de la vertadièra revolucion
Mas lo nòu govèrn volguèt pas signar la patz amb Alemanha e Austria-Ongria. Pensavan qu’aquò provocariá una fèrma reaccion dels aliats – cossí foguèt – e la pèrda de grands territòris. Los soviets de Petrograd e Moscou volián la patz coma primièra mesura governamentala e desenats de caumas e manifestacions contra lo nòu govèrn foguèron convocadas. En abril arribava a Russia Lenin.
Solament arribar proclamèt la necessitat de mesuras urgentas que caliá aplicar lèu en Russia: la patz, la non cooperacion amb lo govèrn borgés provisional e balhar lo poder totalament als soviets- o conselhs obrièrs -.
En julhèt Kerensky foguèt nomentat primièr ministre e après una revòlta generala obrièra ordenèt la repression: milièrs de dirigents socialistas foguèron arrestats e Lenin fugiguèt del país.
En agost un general de l’armada, Kornilov, volguèt far un còp d’estat contra Petrograd. Mas foguèt vencut pels soldats e los revolucionaris de la vila. Aquò foguèt lo descredit total e definitiu de Kerensky. Lenin, ara en Alemanha, demandèt un programa de quatre punts innegociables: patz, repartiment de tèrras, contraròtle obrièr de las usinas e poder pels soviets.
Aital arribèt lo 7 de novembre (25 d’octubre en occident); lo jorn de la revolucion. La Gàrdia Roia de Trotsky e los marinièrs de la base de Kronstadt amb de bolchevics e obrièrs conquistèron los luòcs clau de Petrograd; oficina de telefòns, gara de tren o installacions electricas. Fin finala, tanben foguèt conquistat – la nuèch del 25 – lo Palais d’Ivèrn, sèti del govèrn rus. Pel matin Kerensky fugissiá als Estats Units.
Lo nòu govèrn dels soviets proclamèt Lenin coma president, Trostky ministre d’Afars Exteriors, Stalin de Nacionalitats, Lunacharsky de Cultura, Ovseenko de la Guèrra. Doas primièras mesuras foguèron lèu decretadas: cercar la patz ( sens d’annexions ne indemnizacions ) e confiscacion de la proprietat de la tèrra per la distribuir entre los paisans.
Lo 12 de novembre i aguèt eleccions. Los bolchevics (la majoritat) aguèron solament un 25% de vòtes. Los socialistas mai moderats (la minoritat menchevica) lo 60%. Mas l’assemblada foguèt dissolguda per Lenin en genièr de 1918. S’aviá pas fach la revolucion per formar un regim democratic. Ara s’instaurariá la dictadura del proletariat. Totes los partits liberals constitucionalistas foguèron enebits e dos meses puèi los bolchevics se nomentavan ja comunistas.
Amb la patz de Bretzt-Litovsk Russia perdèt Polonha, Finlàndia, Letònia, Estònia, Lituània, Georgia e Ucraïna. Mas lo aliats jonhèron las sieunas armadas a las fòrças contrarevolucionàrias. Èra l’an 1919 e començava la guèrra civil russa. Estats Units, Japon, Anglatèrra e l’estat francés envièron de soldats. La luta demorariá fins 1923.
Après aquò lo mond cossí èra estat conegut fins alavetz cambièt per totjorn. I aguèt una autra guèrra mondiala e nasquèron las socialdemocracias actualas. Uèi i a una alternativa al capitalisme fruch d’aquela revolucion – qu’es pas comunista totun -. E la planeta es ansin pr’amor d’aquela revolucion. Ja en fa 100 ans.
Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
