Lo 14 de julhèt de 1789 la borgesia de París, impacienta ab lo rei Lois XVI e sa còrt, sasiguèt l’oportunitat ofrida per l’assaut sus la Bastilha – coma aviá tanben sasida l’oportunitat ofrida per l’assemblada dels Estats Generals pel rei en 1788 – d’exigir sos “drechs.” Pendent los ans que seguissián, èm assajèt d’establir, sens succès, una monarquia borgesa constitucionala que reflectissiriá l’acòrd britanic.
Los chaples pasmens de parisencs e l’assag per la familha reiala d’escapar e de se jonher a las armadas contra revolucionarias, marquèron lo rei e la reina per la mòrt. Tre 1792 una republica foguèt proclamada jos las faccions politicas rivalas que representavan las faccions de la borgesia. E las mens radicalas foguèron remplaçadas per las mai radicalas, coma aquela dels Jacobins, e son mai famós membre, l’advocat Maximilian Robespierre.
Lo marxista Plekhanov e plan d’autres imaginavan los Jacobins franceses coma los amics de la classa obrièra. D’efièch, èran sos enemics mortals. 80% d’eles guilhotinats jos la Terror robespierrista de 1793-4 e foguèron manobrièrs; solament 6% foguèron aristocratas; la rèsta d’artisans, clergat menor, d’òmes e de femnas de letras, libres-pensadors, de mendicants, d’artistas, membres del “bas pòble.”
Ab lor patriotisme e apèls a “la nacion”, los Jacobins se mòstran representatius de la borgesiá – de rangs divèrses, ansin qu’eles d’autres faccions – e pionièrs de fascisme. Danton, responsable pels chaples dels presonièrs e dels malauts incarcerats, de setembre 1792, es sens dobte lo mai infamós. Rèsta uèi un eroi de l’estat capitalista, e aquò es ges sospresent!
Lo jacobinisme francés deu pas d’èsser confusat ab lo “jacobinisme” anglés a l’epòca. Simpatics ab la revolucion en França, qu’imaginavan (ab tort) lo movement dels obrièrs, dels paures, e dels reprimits, los amics angleses de la revolucion francesa prenián lo nom “jacobin” e foguèron atal depintats per lor enemic, l’estat britanic. Mas coma avèm ja vist, la borgesiá britanica aviá ja aguda sa revolucion e èra ja ben establida en possession de la tèrra, de l’industria, de l’economia – possession dels mejans de produccion. Èra pas lo cas en França, en tren d’acomplir la sieuna revolucion borgesa.
Escrasats pel govèrn jacobin francés serián los pionièrs del socialisme e de l’anarquisme, coma Jacques Roux, vertadièr amic de la classa obrièra, qu’abitava ab son melhor e solet amic – son can – una cambra modesta. Resolgut de pas èsser guilhotinat, se suicidèt davant lo tribunal de la Terror. (Veire Kropotkin, “La Granda Revolucion francesa”, ont los vertadièrs amics dels paures e dels obrièrs son presentats al legeire).
Quand la “Terror blava” aviá acomplida la destruccion d’eles coma Roux e Clootz, e tanben Hebert – un persecutor el meteis del paure Roux! – la nauta borgesiá aviá pus besonh de Robespierre e sos “pichots borgeses”, e foguèt començada lavetz la “Terror blanca.” Salvadas foguèron mantas vidas d’innocents, mas tanben mants foguèron tuats. Seguissián las annadas de consolidacion borgesa – e tot foguèt acomplit dedins una decenia!
Despuèi lo temps de Lois XIV (coma es indicat dins lo prefaci de Sade a son “120 Jornadas de Sodoma”) membres de la nauta borgesiá èran venduts los titols aristocratics. Lavetz, aquela classa se trobèt ja presta per la liberacion del capitalisme francés de las cadenas del feudalisme.
Foguèt la minoritat apaubrida, feudala e anciana dins l’aristocracia que se trobèt jos la guilhotina. La majoritat d’aristocratas s’èran transformats en de classa capitalista. Aprèp los antics idiosincratics dels jacobins avián mes fin als dangièrs divèrses d’ “enratjisme” eca, aquela novela classa renhanta foguèt enfin entronada.
Restava l’aventurisme militar per sasir las rotas e los mercats pel novèl capitalisme francés, opausat al capitalisme britanic, alegat ab, e profiechant d’aquela aligansa, las monarquias encara feudalas e orrificadas per lo regicidi francés. Car es dins l’interés de la borgesiá ja emancipada d’un estat d’estofar e de frustrar los esfòçs de la borgesiá rivala d’un autre estat, al nom de la competicion del mercat. Anam veire aquò, mai tard, dins lo cas de cada revolucion capitalista dins los reialmes e los empèris feudals.
Borgesiá contra borgesiá
Atal incitava la Granda Bretanha la rebellion contra la revolucion francesa, emplegant los emigrats reialistas ansin que los paisans catolics de La Bretanha e de La Vendea contra París. (Veire Hugo, “93”, e Balzac, “Los Choans.”)
Mas lo govèrn britanic èra plan pauruc dels “Jacobins” britanics! Aquestes, vertadièrs amics del proletariat, èran atal plan diferents d’eles del meteis nom en França. Coma los camparols foguèron pareguts pertot en Granda Bretanha e Irlanda los clubs “jacobins.” Marins e oficièrs tanben de la marina britanica se revoltèron, remplaçant la bandièra del Reialme Unit per una bandièra roja, e se proclamèron en simpatia ab la revolucion francesa. Se preparèron de sasir lo rei Jordi III, mas foguèron decebuts, arrestats, e totes penduts. A Londres, los vesitors franceses remarquèron la violéncia dins las carrièras, la familha reiala atacada, e bombardada ab las orduras, las fenèstras dels paleses brisadas.
Los òmes e fenmas famoses de letras se ralièron per la revolucion. Tom Paine (e oc!), William Godwin – autor de la “Justicia politica”, la bíblia de l’anarquisme! , Mary Wollstonecraft – companha de Godwin e maire de Mary Shelley, qu’escriuriá “Frankenstein”, Joseph Priestly, e plan d’autres. Lo govèrn publiquèt un jornal, “The Anti-Jacobin”, per los opausar e ridiculisar, sobretot per ridiculisar la fenma Mary Wollstonecraft.
Wollstonecraft es estada apelada la primièra feminista. Mas aquò es pas pro. Son feminisme èra inseparable de son socialisme godwinian e sa vista universala. Es plan mai e d’a fons diferent que lo feminisme d’uèi, qu’accepta lo sistema capitalista e vòl que las reformas. Ab lo “Drechs de l’òme” de Tom Paine, Wollstonecraft escriguèt tanben unes “Drechs de l’òme” ansin que los “Drechs de la fenma.”
L’escocés John Oswald se jonhèt al Club dels Jacobins de París, e lancèt l’apel pels drechs dels animals non umans, “The Cry of Nature”, tre 1791. Oswald foguèt donat l’empleg de formar e menar las milicias parisencas, compausadas de mantas fenmas ansin qu’òmes, per combatre los Britanics e los Reialistas dins la Vendea en 1793. El e sos dos filhs foguèron tuats sul camp de batalha … pendent que sos amics a París foguèron guilhotinats pel govèrn jacobin!
Lo movement “jacobin” en Granda Bretanha menariá a l’abolicion de mantas formas publicas de crudelitat, coma la tauromaquia e l’orsomaquia. Lo pòble, sensibilisat pel movement revolucionari en Granda Bretanha, èra pus atirat per aquestas atrocitats. L’esperit de Godwin, de Wollstonecraft, de Paine e de Priestly, de Shelley e d’Oswald deu èsser onorat pel progrés etic qu’a inspirat. Plan d’atrocitats publicas contunharián, de segur, mas lo debut d’una novèla sensibilitat pot èsser vist tre la dubertura del sègle XIXen. Aquò menariá, pendent lo sègle, a l’abolicion d’execucions publicas, a la reforma penala, a l’abolicion d’esclavatge, e mantas autras causas.
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
