Los arqueològs americans tornan èsser estonats. Huaca Prieta, una de las piramidas mai ancianas de tot lo continent american èra estada bastida fa 7800 ans. Aquò es çò que pensavan. Ara an trobat una pròva materiala d’ocupacion umana del luòc de fa 15 000 ans. Es aital la confirmacion d’un dels sits arqueologics amb preséncia umana mai anciana de tota America.
La piramida de Huaca Prieta, a 600 quilomètres de Lima, en Peró, forma una tras qu’ordinària montanha de depaus de tèrra uèi lo jorn que foguèt una estructura ceremoniala plan importanta dins l’airal pendent de centenats d’annadas. L’òme comencèt de la bastir fa mai de 7800 ans mas ara un nòu estudi confirma la preséncia jos 30 mètres de tèrra a la basa de la piramida d‘espleches de pèira, d’òsses d’animals e de tròces de plantas dels primièrs americans qu’arribèron al luòc fa 15 000 ans. E aquesta afirmacion balha mai de veracitat encara a una teoria fins a uèi encara discutida: los primièrs òmes arribèron a America Meridionala a travèrs de la còsta.
L’estudi es estat dirigit per Tom Dillehay, de l’Universitat Vanderbilt a Nashville, en Tennessee, que voliá saber çò que i aviá jos aquela montanha de tèrra. De mai, una còla de geològs voliá saber cossí èra estada bastida la piramida. Après cinc ans d’excavacions, lo trauc ja aviá 31 mètres de prigondor. E alavetz comencèron d’aparéisser los primièrs simbòls d’ocupacion umana preïstorica.
Aital, lo nòu estudi, publicat dins la revista Science Advances, soslinha que foguèron trobadas de pròvas materialas de fuòcs, d’òsses d’animals, de rèstas de plantas e d’espleches simples de pèira. Lo radiocarbòni balhèt la data mai anciana d’ocupacion umana en America jamai trobada fins ara: 15.000 annadas.
Una lista que comença de créisser
Huaca Prieta fa ara partida d’una lista pichona que s’espandís de mai en mai: los luòcs americans qu’an una preséncia umana abans fa 14 000 ans. L’arqueologia classica afirma que l’òme modèrne arribèt en America de Siberia estant a travèrs d’Alaska e Canadà e que seriá pervengut a l’interior dels Estats Units fa solament 13 000 ans.
Malgrat aquò, de sits coma Monte Verde en Chile ja avián començat de convéncer los arqueològs que l’òme seriá arribat fòrça lèu en America fa mai de 14 500 ans. E aquò vòl dire que, en luòc de viatjar a travèrs de Canadà, o auriá fach a travèrs d’una rota fòrça mai logica: la còsta del Pacific. Mas trobar d’evidéncias arqueologicas d’aquò es fòrça malaisit.
Los òmes e las femnas de Huaca Prieta, totun, ne son una bona pròva, segon aqueste nòu estudi. Encara uèi los abitants de la zòna caçan de làmias encaladas sus la còsta per las tempèstas. “Amb aquò n’i a pas pro per provar que los primièrs americans arribèron aquí per la còsta, çò diguèt Dillehay. Mas nos balhan un bon imatge de cossí vivián a l’epòca: demoravan dins de camps temporaris dins de paluns e manjavan d’avocats, de pebron, de mollusques, de làmias, d’aucèls e de lions de mar. Mas, e aquò es estonant, avèm pas trobat cap d’arpon”. Mas los abitants de l’airal uèi lo jorn tuan las làmias trobadas en tèrra amb un truc al cap e es probable que pendent la preïstòria la quita tecnica foguèsse utilizada.
Segon los arqueològs qu’an realizat aqueste estudi, los òmes e femnas qu’arribèron a Huaca Prieta coneissián plan l’environament. Èran pas preissats d’anar mai luènh, en direccion del sud. “Sembla lo començament de la colonizacion del luòc, çò diguèt Loren Davis, arqueològ de l’Universitat Estatala d’Oregon a Corvallis. E mai sapiam ara qu’es un luòc fòrça ancian, podèm capitar a imaginar que foguèron pas los primièrs”.
Los espleches de pèira dels abitants de Huaca Prieta foguèron totun pas complèxes. Totes èran simples e èran utilizats per copar de peis o de plantas. “Pasmens, lo profièch èra grand, çò confirmèt Matthew Des Lauriers, arqueològ de l’Universitat Estatala de Califòrnia a Northridge. Son del meteis biais que los que trobèrem dins l’illa de Cedros, en Baissa Califòrnia. La preséncia umana aquí data de fa 12 000 ans e aquò poiriá èsser tanben un dels primièrs luòcs d’ocupacion umana de la còsta. Mas per o certificar cal trobar encara mai de sits arqueologics sus la còsta”.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
