Fins ara jamai degun aviá pas descobèrt qu’un pòble natiu nòrd-american poguèsse bastir de monuments amb una precision geometrica tan granda. Es çò qu’a fach Sherry Towers, de l’Universitat estatala d’Arizòna, al Temple del Solelh, situat al pargue nacional de Mesa Verda, en Colorado.
Las mòstras geometricas trobadas d’aqueste luòc son estonantas: de rectangles e tanben de triangles pitagoricians de 3:4:5 e eqüilaterals. A mai, la scientifica estatsunidenca a trobat l’utilizacion comuna d’una unitat de mesura qu’es estada utilizada per bastir tot l’ensems arquitectonic dels pueblos.
Entre las bastidas i an de mòstras de triangles de 45º, un triangle equilateral de 60:30:90, un rectangle d’or e divèrses triangles pitagoricians de 3:4:5. Un fach fòrça rar dins l’arquitectura nativa nòrd-americana. E mai se pensam qu’aqueste complèxe arquitectonic foguèt bastit pels pueblos fa mai de 800 ans.
E mai siá coneguda dempuèi longtemps, l’estructura en forma de D ja èra estada utilizada pels pueblos coma complèxe de ceremònias. Ara, la descobèrta, totun, es importanta pr’amor que las mesuras exactas del luòc èran pas conegudas. Se sabiá solament que i aviá de referéncias solaras e lunaras, e pro.
Un luòc sagrat pels pueblos
“Se sabiá qu’aqueste èra un centre important de ceremònias pels ancessors dels pòbles pueblos en tota la region. Aquò e tanben que s’i foguèsse efectuat d’observacions solaras èra un fach conegut per l’arqueologia –çò diguèt Towers–. Mas volguèri saber se tanben l’avián fach servir per observar las estelas. En tot descobrir que las meteissas mesuras èran utilizadas un còp e un autre, mon interès foguèt de mai en mai grand.”
Aital, la scientifica a confirmat que las mesuras utilizadas per bastir aqueste monument son comunas per un estudiant universitari: i a de triangles eqüilaterals, de cairats, de triangles de 45º, pitagoricians e tanben lo triangle d’aur, fòrça conegut pels arquitèctes de las ancianas Grècia e Egipte. Mas aquesta manièra d’utilizar la geometria èra utilizada tanben pels maias mas se sabiá pas que tanben o foguèsse pels pueblos.
Las mesuras son gaireben perfièchas. Lo marge d’error es mai pichon que l’1%. “Se demandèssem a una persona d’uèi lo jorn de bastir tornarmai lo luòc amb la meteissa precision en tot utilizar un pal e un tròç de còrda, las possibilitats d’o far tan plan coma o faguèron los pueblos serián minimas –çò soslinhèt Towers”.
Al delà d’aquò, Towers a trobat tanben de mòstras d’aquesta faiçon de bastir –en tot utilizar la geometria– en un autre luòc ceremonial dels pueblos, a Pueblo Bonito, al centre istoric nacional de la cultura chaco de Nòu Mexic. Aqueste foguèt bastit entre l’an 800 e 1100 après lo Crist, e a un rectangle a l’entorn de l’endrech amb un 1% d’error per rapòrt a un rectangle d’or.
De mai, es estada trobada una mesura comuna per bastir aquestas bastidas. Es una unitat de mesura que fa 30,5 cm, çò confirmèt Towers. Divèrsas societats desvolopadas d’epòcas ancianas ja utilizavan una mesura fòrça parièra al pè imperial d’uèi lo jorn (30,48 cm). Los grècs avián lo pè de 31,50 cm e los romans un pè de 29,59 cm. A mai, los germanics utilizèron un pè de 33,53 cm.
La descobèrta de l’utilizacion d’aquesta unitat de mesura geometrica demòstra la coneissença avançada en geometria d’una societat nòrd-americana preïstorica –çò afirmèt Towers–. Aquò es un fach estonant pr’amor que los pòbles pueblos aguèron pas cap sistèma d’escritura ne cap sistèma numeric”.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
