ES AVANTATGES DETH BILINGÜISME
Scientificaments, eth cervèth d’ua persona bilingua ei coma un semafòr (ua lutz roja, ndc). Quan a de causir un mot, da lutz verda ara lengua qu’utilize en aqueri moments e arture damb lutz ròia eth mot en ua auta lengua que, en aqueth moment, non a de besonh. Aqueth procèssus mentau exercite eth cervèth cada dia, e donques hè que trabalhe melhor. Bèri uns tanplan diden qu’ei un bon estrument tà lutar contra malauties coma era Alzheimer o era deméncia.
Dues equipes scientifiques nòrd-americanes dera Universitat de Northwestern (Illinois) e dera de Seattle ac voleren provar. “Es cervèths bilingües son plan melhor preparadi tà capturar informacion, çò ditz Viorica Marian, psicològa e coautora d’un des estudis. Pr’amor d’aquerò, que cau estudiar bères partides deth cervèth que sonque s’activen quan era persona ei bilingua. Dit d’ua auta manèra, s’era persona non ei bilingua non s’activen”.
Tà confirmar era ipotèsi, era equipa dera professora Marian causic diuèrsi estudiants entre 18 e 27 ans. Èren bilingües en espanhòu e anglés, eth bilingüisme mès abituau en Texas, mès es cercaires cren qu’er estudi e es sòns resultats se pòden espandir entà d’autes lengües.
Er estudi durèc tres ans. Es estudiants auien d’escotar un mot en anglés, dempús podien veir un diboish damb quate objèctes: dus se didien quasi parièr en anglés. Es auti dus èren diferenti. Atau, mots coma clown e cloud o candy e candle permetien qu’es estudiants cerquèssen eth mot corrècte. Mentretant, eth sòn cervèth ère estudiat damb ua ressonància magnetica.
Era conclusion ère que bères partides deth cervèth des persones bilingües auien de besonh mens sang e oxigèn pr’amor qu’èren bilingües, e es que non n’èren n’auien mès de besonh. Ei atau pr’amor qu’es non-bilingües auien de hèr mès esfòrci en cervèth tà cercar eth mot corrècte : auien mès activades que non pas es bilingües es regions de contraròtle d’inibicions deth cervèth. “Semble coma se auessen mès problèmes tà trobar es mots corrèctes”, diguec Viorica Marian, coautora der estudi, qu’ei estat publicat ena revista Brain and Language.
Auantatges cerebraus
Era equipa dera professora Marian cre qu’es bilingües foncionen d’ua auta manèra qu’es autes persones. Ignòren mès aisidaments eth sorrolh (brut, ndc) en classa quan estúdien, e atau pòden fixar melhor era atencion enes leçons. “E quan ès un doctor en operatòri, ei important centrar era atencion en çò qu’ei important e ignorar era rèsta”, ditz era professora Marian.
Aquera equipa scientifica trabalhe amassa damb ua auta dera Universitat de Seattle (Washington), que tanben estúdie com aprenen es mainatges bilingües. “Era flexibilitat ei eth mot que definís com ei eth cervèth d’ua persona bilingua, ce ditz Patricia K. Khul, coautora der estudi. Pòden resòlver situacions plan mès complèxes, cercar melhores solucions e èster plan mès agils mentauments”.
Es conclusions d’aqueri dus estudis tanben son estades presentades ath Congrés american. Vòlen “tranquillizar era societat americana pr’amor qu’encara i a fòrça gent que pense qu’estudiar dues lengües hè auer problèmes damb era lengua mairau e er estudi d’autes matèries, ce ditz Andrew N. Meltzoff, coautor der estudi dera Universitat de Seattle, e aquerò non ei vertat”.
Pr’amor d’aquerò, era equipa qu’a hèt aqueth estudi propòse qu’es mainatges estúdien ua dusau lengua lo mès lèu possible. De zèro a sèt ans eth cervèth, diden, se pòt adaptar tà quina novetat que sigue. Entre es ueit e es dètz e ueit ans, apréner ei mès lent e mès academic. Apréner ei alavetz plan mès malaisit.
Totun, apréner ua dusau lengua, diden aqueri scientifics, ei tostemps bon e non impòrte era edat. Qu’ei melhor hè’c quan èm petiti, segur, mès tostemps èm a temps d’apréner ua auta lengua. “Arribar a auer eth domeni d’ua auta lengua ei ua causa que se pòt hèr tostemps –ditz Viorica Marian-, e atau melhoraram eth contraròtle dera foncion d’inibicion deth nòste cervèth en sonque quauqui mesi”.
Christian Andreu
