Ja o aviá afirmat Albert Einstein: las ondas gravitacionalas existisson. Mas fins uèi lo jorn la fisica o aviá pas pogut demostrar. Una còla de fisicians de l’Universitat de Basel (Soïssa) las a pogut mesurar per primièr còp. Èran las ondas que i aguèt dins l’Univèrs mai ancian. Per ansin, çò dison los scientifics, aqueste èra plan turbulent.
Après lor descobèrta en 2015 al Laboratòri d’Ondas Gravitacionalas (LIGO), ara una còla de scientifics las a pogut mesurar. Son una sòrta d’ondas desparièras de totas las autras. Se fan mai pichonas e puèi se fan mai amplas a travèrs del continuum de l’espaci-temps, çò es que destòrçon la geometria de lor pròpri espaci.
E mai totes los còrses amb acceleracion ajan d’ondas gravitacionalas, aquestas solament se pòdon mesurar quand lor massa es plan granda, coma es lo cas dels traucs negres o de las supernòvas. Aital, balhan d’informacions suls los mai grands faches astrofísics e tanben sus la formacion de l’Univèrs.
Es estada una còla dirigida per Stephan Antusch, de l’Universitat de Basel, que n’a pogut far l’estudi. Pendent aqueste, las an pogut trobar en mièg d’un espèctre de frequéncias fòrça naut. E an pogut descobrir qu’èran las ondas que i aviá en l’Univèrs mai ancian. En aquela epòca –fa mai de 15 000 milions d’ans–, èra fòrça pichon, caud e dens. Coma un balon de fotbòl.
Un Univèrs pichon mas turbulent
“L’Univèrs mai ancian èra fach d’ondas gravitacionalas. Èra un luòc fòrça pichon e tanben plan turbulent –çò diguèt Antusch–. Aquò se debanèt pauc après lo Big Bang. La cosmologia d’uèi lo jorn afirma qu’en aquela epòca l’Univèrs èra fach d’una sòrta de particula apelada inflaton. Aqueste èra un element fòrça complèxe”.
Se sap doncas que l’inflaton fluctuava e qu’aviá de caracteristicas fòrça especialas. Aital, oscillava dins las divèrsas regions de l’espaci. Aquestas son nomenadas oscillons e solament se pòdon imaginar amb l’ajuda de las ondas gravitacionalas.
“Fa fòrça temps que los oscilons an desaparegut –çò afirmèt Antusch–. Mas las ondas gravitacionalas qu’aquestes an emesas encara son omnipresentas dins tot l’Univèrs. Nosautres las podèm ara utilizar per estudiar lo temps passat plan melhor qu’abans”.
Après far servir divèrsas simulacions numericas, la còla de fisicians de L’Universitat de Basel a pogut ara calcular las mesuras del senhal d’un oscillon. Forman un pic fòrça prononciat dins l’espèctre de las ondas gravitacionalas.
De mai, los scientifics confirman que pensavan pas que los oscilons poguèsson produire un senhal tan fòrt en una frequéncia especifica. L’estudi serà ara utilizat per ensajar de provar l’existéncia del pròpri senhal de l’oscilon en tot far servir de detectors de senhals. Un fach que s’èra pas imaginat la sciéncia modèrna sens la demostracion scientifica actuala de las ondas gravitacionalas. L’estudi es estat publicat dins la revista Physical Review Letter.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
